Τι είναι το Matrix; Ένας Μεσσιανικός Μύθος ή ένα Γνωστικό Ταξίδι;
Η "Σιών", οι "Πεφωτισμένοι" και η Συνωμοσία ενάντια στον Άνθρωπο
«Παρ' όλη την ταχύτητα που είχε τρέξει, τις στροφές που είχε πάρει και τις γωνίες που είχε στρίψει στην Πόλη της Νύχτας, ακόμα έβλεπε το matrix στον ύπνο του, φωτεινά πλέγματα λογικής που ξεδιπλώνονταν κατά μήκος του άχρωμου κενού...» Ουίλλιαμ Γκίμπσον, Νευρομάντης, 1984
του Λεωνίδα Χ. Αποσκίτη*
Πολλοί άνθρωποι, που συναντώ τελευταία, μου εκμυστηρεύονται ότι κοντεύουν να τα χάσουν με τα όσα «μεταμοντέρνα» βλέπουν να συμβαίνουν γύρω τους. «Δεν ξέρουμε τι να πιστέψουμε: ο πόλεμος είναι ένα τηλεοπτικό σώου, η οικονομία μια φούσκα, τα πράγματα δεν έχουν πλέον καμία ιδεολογία· όσο για τον καιρό... αυτός τρελάθηκε εντελώς. Τι μας συμβαίνει; Ποια είναι η αλήθεια;» Εγώ θα έλεγα... ποιος κατασκευάζει την αλήθεια; Ζούμε πλέον σε μια εποχή στην οποία οι αξίες του ορθολογισμού και του ανθρωπισμού, όπως τις γνωρίσαμε από τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, κλονίζονται, καθώς οι σχετικιστικές αντιλήψεις κερδίζουν συνεχώς έδαφος. Συνέπεια όλων αυτών είναι η σταθερή αίσθηση της αλλαγής και της προσωρινότητας που φθάνει σε ακραία μορφή: την κατάρρευση των ορίων μεταξύ πραγματικότητας, σκηνοθεσίας, εικόνας και φαντασίας.
Η Simulacra και η Επέλαση της Παγκοσμιοποίησης
Μετά τις επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους και το Πεντάγωνο των ΗΠΑ, μέσα από μια πληθώρα δημοσιεύσεων και εκδόσεων, πολλοί σημαντικοί συγγραφείς και φιλόσοφοι, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, επιχείρησαν να επαναπροσδιορίσουν την ιστορική πραγματικότητα. Κάποιοι από αυτούς, όπως οι Ζαν Μπωντριγιάρ (Jean Baudrillard), Πωλ Βιρίλιο (Paul Virilio) και Σλάβοζ Ζίτζεκ (Slavoj Zizek), κριτικάροντας και απορρίπτοντας τις συμβατικές κοινωνιολογικές αναλύσεις των τελευταίων δεκαετιών του 20ού αιώνα, προσέγγισαν τα γεγονότα μέσα από τη λογική του κυβερνοχώρου κάνοντας μάλιστα αναφορές στη γνωστή ταινία The Matrix. Σ' αυτήν, όπως σε ένα μεγάλο ρεύμα της σύγχρονης επιστημονικής-πολιτικής φαντασίας, θίγονται τα θέματα της συνωμοσίας, της παράνοιας, της απειλής στην ιδιωτική ζωή των ατόμων και της υποδούλωσης του ανθρώπινου πολιτισμού στην τεχνολογική κυριαρχία των εξελιγμένων μηχανών.
Τα Matrix Ι και II θεωρούνται κάτι παραπάνω από καλής ποιότητας κινηματογραφικό θέαμα. Κάτι περισσότερο από πολύ καλές ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως η Οδύσσεια 2001, το Σολάρις και το Μπλέηντ Ράνερ. Είναι ένα εκπληκτικά δεμένο μείγμα από Φίλιπ Ντικ, Χ. Φ. Λάβκραφτ, Ζαν Μπωντριγιάρ, μεσσιανικές προφητείες, αποκαλυπτική γνώση, πολεμικές τέχνες, μυστικισμό και τεχνολογική παράνοια.
Η καλύτερη θεωρητική πηγή για την ταινία The Matrix είναι η θεωρία του Γάλλου φιλοσόφου, του μεταμοντέρνου Ζαν Μπωντριγιάρ, για την «εικόνα» που ορίζει τον διαχωρισμό της ιδανικής ύπαρξης και της ύπαρξης που είναι αντιληπτή από τις αισθήσεις (1). Ο διαχωρισμός αυτός είναι βασικός για την κατανόηση της μεταμοντέρνας κατάστασης. Ομως η νεωτερική ιδέα της καθημερινής εκδήλωσης σαν μια «αντιγραφή» ή αντανάκλαση της «αληθινής» πραγματικότητας ανάγεται στον Πλάτωνα.
Στη μετανεωτερική εποχή του 21ου αιώνα, η «simulacra», όπως την ορίζει ο Μπωντριγιάρ, είναι η καθαρή προσομοίωση· δεν έχει καμία σχέση με οποιαδήποτε πραγματικότητα. Είναι σαν την αντανάκλαση κάποιου «πράγματος» χωρίς πρωτότυπο. Δεν ανήκει πλέον στην εικόνα αλλά στην προσομοίωση που τείνει συνεχώς να αυτονομηθεί από κάθε πραγματικότητα.
Σύμφωνα με τον Μπωντριγιάρ, «η εικόνα προηγείται». Το συσχετίζει άμεσα με ένα μύθο του Μπόρχες. Στον μύθο αυτό, οι χαρτογράφοι χαράσσουν έναν χάρτη με τέτοιες λεπτομέρειες ώστε καταλήγει να σκεπάσει ακριβώς την πραγματική επικράτεια της αυτοκρατορία! Ο χάρτης ξεφτίζει ακριβώς όπως παρακμάζει και η αυτοκρατορία. Η πραγματικότητα και η αφαίρεση της (ο χάρτης) παρακμάζουν μαζί!
Αντίθετα, ο Μπωντριγιάρ βλέπει το υπερ-πραγματικό «χωρίς αρχή ή πραγματικότητα» να δημιουργείται «από μοντέλα». Στο υπερ-πραγ-ματικό, ο χάρτης «προηγείται της επικράτειας». Και αυτός ο χάρτης ή εικόνα (simulacrum) «δημιουργεί την επικράτεια» όπως ακριβώς είναι αυτός.
(1) Αυθεντικότερη πηγή όμως αποτελούν οι παραδοσιακές βουδιστικές διδασκαλίες περί της «κενότητας των φαινομένων». Είναι γεγονός ότι όλη η βασική θεωρία της ταινίας, ότι η πραγματικότητα είναι κατασκευασμένη, είναι εξαιρετικά οικεία για έναν ασκητή του βουδισμού!
Με την αναφορά αυτήν ο Μπωντριγιάρ στρέφει την προσοχή του στους κατασκευαστές μοντέλων, τους προσομοιωτές, που αναγνωρίζει ως τους καταστροφείς της βιώσιμης σχέσης μεταξύ του πραγματικού και του προσομοιωμένου. Ο ιμπεριαλισμός των προσομοιωτών έγκειται στο ότι «προσπαθούν να κάνουν το πραγματικό, σε όλη του τη διάσταση, να συμπέσει με τα δικά τους μοντέλα προσομοίωσης». Με τον ρόπο αυτό καταστρέφουν την κυρίαρχη διαφορά μεταξύ του χάρτη και της επικράτειας, της προσομοίωσης και του πραγματικού.
Οι προσομοιωτές είναι οι σημερινές τεχνολογίες των πληροφοριών: «μικροσκοπικά στοιχεία, μήτρες και τράπεζες μνήμης, μοντέλα ελέγχου». Μπορούν να παράγουν και να αναπαράγουν το πραγματικό, το οποίο τώρα είναι το υπερ-πραγματικό, όσες φορές το θελήσουν, μπορούν να το κάνουν αυτό επειδή το υπερ-πραγματικό δεν στηρίζεται πλέον σε ένα ιδανικό, σε μια υπαρκτή επικράτεια. Οι προσομοιωτές αυτοί λειτουργούν με πυρηνικές και γενετικές αρχές και όχι με τις παλαιότερες αρχές, που δημιουργούσαν «κατοπτρικά είδωλα με κάθε λεπτομέρεια».
Στην υπερ-πραγματικότητα της καθαρής εικόνας, λοιπόν, δεν υπάρχει πλέον μίμηση, αντιγραφή ή παρωδία. Το μοντέλο του προσομοιωτή μας προσφέρει όλα τα καλά σημεία του πραγματικού χωρίς τις αδυναμίες του.
Οι επαναστάτες μέχρι τώρα στην ιστορία έδιναν μάχη με τις πραγματικές δυνάμεις του κατεστημένου μέσα σε ένα ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο. Οι νέοι τρομοκράτες δημιουργούν μια οχυρή συμβολική πρόκληση, η οποία, συνδυαζόμενη με τις δυνατότητες που προσφέρει η υψηλή τεχνολογία, συνιστά μια πρωτοφανή βίαιη επίθεση για την, ευάλωτη στην τεχνολογία της εικόνας, Δύση.
Τι είναι το Matrix;
Η ταινία The Matrix ερευνά τη σχέση μεταξύ πραγματικότητας και ψευδούς (εκπεμπόμενης) πραγματικότητας, τις εικόνες που δεσπόζουν και διαπερνούν κάθε πλευρά της ύπαρξης μας. Είναι επίσης ένα βαθιά φιλοσοφικό και πνευματικό φιλμ που ασχολείται με την ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης, την έννοια του Μεσσία και των θαυμάτων.
Μια από τις αρετές της ταινίας έγκειται στο ότι βάζει ουσιαστικά ερωτήματα που παραμένουν και μετά το τέλος της: τι είναι το Matrix;
Πολλοί διανοητές και σύγχρονοι φιλόσοφοι διέκριναν στο φιλμ τις ιδέες της σχολής που τους άρεσε περισσότερο: υπαρξισμός, μαρξισμός, φεμινισμός, βουδισμός, μεταμοντερνισμός, κ.ά. Στο The Matrix and Philosophy, o Ουΐλλιαμ Ίρβιν (William In/in) έχει συλλέξει αρκετές από τις απαντήσεις τους.
Ο Νήο τα βάζει με εκατοντάδες πράκτορες Σμιθ ταυτόχρονα. Οι πράκτορες δεν είναι παρά προγράμματα που μπορούν και υπερβαίνουν τις νομοτέλειες του Μάτριξ και για να τους νικήσεις πρέπει ακριβώς να αναγνωρίσεις βιωματικά την αληθινή τους φύση! (Από το The Matrix: Reloaded)
Είναι αξιοσημείωτο το πόσες διατριβές πάνω στο Matrix έχουν υποβληθεί τα τελευταία χρόνια στις έδρες μεταπτυχιακών σπουδών των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών! Τα ζητήματα που θέτει η ταινία έχουν γίνει το αγαπημένο θέμα για έρευνα, όπως ήταν τα μεταπολεμικά χρόνια το 1984 του Όργουελ...
Επιπλέον, το The Matrix αποτελεί πηγή έμπνευσης και μόδας για όλους. Οι διαφημιστικές εταιρείες, για παράδειγμα, γνωρίζουν ότι ακόμα και μια ιδέα από την ταινία -η μουσική, τα μαύρα γυαλιά ηλίου, κάποια εντυπωσιακή σκηνή- αρκούν, τέσσερα χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση της, για να πουληθεί οτιδήποτε, από μπλουζάκια μέχρι αυτοκίνητα.
Αν θέλουμε να κατατάξουμε σε κατηγορίες τις απαντήσεις που έχουν δοθεί στο ερώτημα «τι είναι το matrix;», θα δούμε ότι υπάρχουν τρεις βασικές εκδοχές στη φιλοσοφική ανάλυση του έργου.
• Στην πρώτη, το Matrix είναι μια φουτουριστική εκδοχή της ιστορίας ενός Μεσσία που έρχεται για να λυτρώσει τις χαμένες ψυχές από την προγραμματισμένη ψευδο-πραγματικότητα ενός μεταμοντέρνου στρατιωτικο-βιομηχανικού καθεστώτος, αλλά θέτει σε αμφισβήτηση την αξία της λύτρωσης και αποδομεί τις έννοιες της σωτηρίας και της τρομοκρατίας. Σ' αυτή την περίπτωση, η ερώτηση που πρέπει να θέσουμε στον εαυτό μας δεν είναι τόσο το «τι είναι το Matrix;», αλλά «τι είναι η κρυπτογράφηση;» που λειτουργεί σαν κλειδί στο Matrix.
• Η δεύτερη εκδοχή βλέπει στο Matrix μια νέα ματιά στη διήγηση του Ντεκάρτ για τον κακό δαίμονα που έρχεται να τον παραπλανήσει, κάνοντας τον να πιστέψει ότι κάθε τι που αισθάνεται και σκέπτεται είναι ψευδές.
• Τέλος, το Matrix μπορεί να ειδωθεί σαν μια J ιστορία σχετικά με το είδωλο του κόσμου, την προσομοίωση του πραγματικού, την οποία ο Ζαν Μπωντριγιάρ περιγράφει ως «αυτή που δεν κρύβει ποτέ την αλήθεια, αλλά κρύβει το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμιά αλήθεια»...
Τίποτα στον κόσμο της ταινίας δεν είναι πραγματικό -τα πάντα είναι προσομοίωση, δημιουργημένη από Τεχνητή Νοημοσύνη. Ο Μορφέας (που υποδύεται ο Λώρενς Φίσμπερν) εξηγεί στον Νήο (Κηάνου Ρηβς) τι συμβαίνει αφ' ότου αυτός ξαναγεννιέται μέσα στην πραγματικότητα.
Matrix Reloaded: Η υπόθεση
Αλλά τι πραγματικά συμβαίνει στο Reloaded; Όπως και το πρώτο μέρος, έτσι και το δεύτερο ξεκινούν με μια μαύρη οθόνη στην οποία πληκτρολογείται ένας κωδικός. Στη συνέχεια συναντάμε την Τρίνιτυ να αντιμετωπίζει προβλήματα με τους πράκτορες. Μια από τις σφαίρες πετυχαίνει το στόχο της και η Τρίνιτυ βρίσκεται χτυπημένη δίπλα σε ένα αυτοκίνητο.
Ο Νήο ξυπνάει από το όνειρο-προφητεία και βρίσκεται δίπλα στην Τρίνιτυ. Ο Ναβουχοδονόσωρ, το σκάφος του Μορφέα, κατευθύνεται προς τη Σιών, τον μοναδικό τόπο που δεν βρίσκεται κάτω από την επιρροή του Μάτριξ. Εκτός από τη μάχη του Νήο με τρεις αναβαθμισμένους πράκτορες, το πρώτο μέρος της ταινίας περνάει με διαβουλεύσεις ανάμεσα στα μέλη της ελίτ της Σιών και τον Μορφέα να συναντάει την παλιά του αγαπημένη, Νιόβη.
Ο πράκτορας Σμιθ είναι αρκετά απασχολημένος. Στο τέλος της πρώτης ταινίας πίστεψε ότι είχε σκοτώσει τον Νήο· στην πραγματικότητα ήταν μάρτυρας της γέννησης του. Τώρα βρίσκεται μπροστά σε μια προσωπική ανακάλυψη. Έχει εφεύρει έναν ιό που μπορεί να «διαγράψει», τόσο έναν πράκτορα, όσο και έναν άνθρωπο! Με τον ιό αυτό μολύνει και εξαφανίζει έναν άνθρωπο της Σιών και η αντίδραση του μετά από αυτή την επιτυχία, μας δείχνει ότι είναι πολύ πιο διαστροφικός απ' ότι είχε αφήσει να εννοηθεί το Matrix.
Ο Νήο καλείται από την Προφήτιδα και συνειδητοποιεί ότι κι αυτή είναι απλώς ένα πρόγραμμα του κόσμου των μηχανών! Εκείνη του αναθέτει να συναντήσει τον Κατασκευαστή των Κλειδιών του Μάτριξ, ο οποίος βρίσκεται φυλακισμένος από έναν Γάλλο δανδή, τον Μεροβίγγειο. Αφού πολεμά αρκετούς πράκτορες Σμιθ, συναντάει τον Μεροβίγγειο και την αισθησιακή σύζυγο του, Περσεφόνη, με τη βοήθεια της οποίας θα φθάσει τελικά στον Κατασκευαστή των Κλειδιών (Keymaker) μέσα από μια πόρτα που μένει ανοικτή για 314 δευτερόλεπτα. Εκείνος θα πει: «Είμαι ο Αρχιτέκτων. Δημιούργησα το μάτριξ».
Αφήνοντας τη συνέχεια και το τέλος της ταινίας για μεγαλύτερη «επί της οθόνης» απόλαυση, ας δούμε μερικά ζητήματα που δεν φαίνονται καθόλου τυχαία: Ο Μεροβίγγειος εμπλέκει φυσικά την περιβόητη Μεροβίγγεια δυναστεία του Μεσαίωνα, που έχει συνδεθεί με το Άγιο Αίμα και το Ιερό Δισκοπότηρο. Τα 314 δευτερόλεπτα συνδέονται με το 3.14 (π), ίσως και με κάτι πολύ πιο σημαντικό. Αλλά ίσως αυτό που πρέπει να προσεχθεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι η γνωστικιστική φράση: «είμαι ο Αρχιτέκτων...».
Η πλοκή της τρίτης ταινίας, που αναμένεται να προβληθεί το φθινόπωρο του 2003, με τίτλο The Matrix Revolutions, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο φινάλε της δεύτερης ταινίας The Matrix Reloaded και έτσι λίγα πράγματα έχουν αποκαλυφθεί ακόμα γι' αυτήν. Αρκεί να πούμε ότι το Revolutions είναι ουσιαστικά, από την αρχή μέχρι το τέλος, ένας εξοντωτικός πόλεμος μεταξύ των ανθρώπων και των μηχανών. Σε αντίθεση με το Reloaded, to μεγαλύτερο μέρος του οποίου διαδραματίζεται μέσα στο Matrix, το Revolutions εκτυλίσσεται κυρίως μέσα στα καπνίζοντα ερείπια του φουτουριστικού πραγματικού κόσμου.
Δαίμονες και Σωτήρες στο Matrix
Στο πρώτο Matrix είδαμε την ιστορία ενός χάκερ με τ' όνομα Νήο (στην αρχή Τόμας-Θωμάς), ο οποίος μαθαίνει ότι η πραγματικότητα γύρω του είναι απλώς μια προσομοίωση από έναν υπερ-υπολογιστή που έχει δημιουργηθεί από μηχανές με σκοπό την υποδούλωση του ανθρώπινου γένους. Μόλις ταρακουνιέται από τον ισόβιο ύπνο του, ο Νήο ανακαλύπτει ότι είναι ένα μεσσιανικό πρόσωπο, ο αναμενόμενος ως ο «Ένας» και ότι το πεπρωμένο του είναι να σώσει τον κόσμο.
Η ιστορία σε γενικές γραμμές εξελίσσεται ως εξής: Ο Τόμας Άντερσον είναι ένας άτονος υπάλληλος μιας εταιρείας λογισμικού (της Metacortex), που έχει όμως μια μυστική ζωή σαν χάκερ. Μέσω της μυστηριώδους Τρίνιτυ έρχεται σε επαφή με έναν άνδρα ονόματι Μορφέα, έναν διαβόητο «τρομοκράτη», τον οποίο δεν έχει συναντήσει ποτέ αλλά αναζητά εδώ και κάμποσο καιρό. Όταν αρνείται να συνεργαστεί με τους «πράκτορες» στον εντοπισμό του Μορφέα, ο κόσμος του μεταβάλλεται αυτόματα σε έναν σουρεαλιστικό εφιάλτη. Στη συνέχεια, ο Μορφέας εξηγεί τα πάντα στον Τόμας σε μια σκηνή που διαρκεί πάνω από είκοσι λεπτά και είναι μία από τις πιο αξέχαστες της ταινίας. Ίσως η πιο εξωφρενική συνωμοσιολογική κορύφωση του κινηματογράφου επιστημονικής φαντασίας μέχρι σήμερα! Στον Τόμας προσφέρεται μια επιλογή: το μπλε ή το κόκκινο χάπι. Παίρνεις το πρώτο και ξυπνάς στο δωμάτιο σου και όλα αυτά είναι ένα όνειρο. Αν πάρεις το κόκκινο όμως, κοιτάζεις μέσα από την κρυστάλλινη σφαίρα και ανακαλύπτεις «πόσο βαθιά είναι η λαγότρυπα». Φυσικά, ο Τόμας παίρνει το κόκκινο χάπι.
Μόλις το παίρνει γίνεται κοινωνός της φρικιαστικής, κυριολεκτικά αβάσταχτης Αλήθειας: ότι είναι σκλάβος ενός είδους ανόργανων όντων που μέχρι εκείνη την στιγμή ούτε καν ήξερε ότι υπήρχαν. Ο Μορφέας του εξηγεί ότι κάπου γύρω στην αρχή του 21ου αιώνα, υπήρξε μια ανοικτή σύγκρουση μεταξύ ανθρώπων και μηχανών - μεταξύ του δημιουργού και του δημιουργήματος. Οι άνθρωποι πίστεψαν ότι μπορούσαν να καταστρέψουν τις μηχανές αποκόπτοντας την πηγή ενέργειας τους, την ηλιακή ακτινοβολία. Όμως, οι υπολογιστές επιβίωσαν από την καταστροφή σκλαβώνοντας τους ανθρώπους και χρησιμοποιώντας τους σαν ζωντανές μπαταρίες. Οι μηχανές ανακάλυψαν έναν τρόπο όχι μόνο να καταστρέψουν τον πολιτισμό και να κληρονομήσουν τη Γη, αλλά να εξελίξουν οι ίδιες «κυβερνητικά» ημι-οργανικά σώματα, χρησιμοποιώντας τα ανθρώπινα όντα ως την πρωταρχική ενεργειακή πηγή τους! Έβαζαν τους ανθρώπους σε βαθύ ύπνο και δημιουργούσαν ένα συλλογικό όνειρο -αυτό που οι άνθρωποι ονομάζουν «πραγματικότητα»- μέσα από το οποίο μπορούσαν να τους παρακολουθούν και να τους κρατούν υπάκουους, όπως τα μωρά στις κούνιες τους, ενώ αυτοί απομυζούσαν τη ζωτική τους δύναμη.
Η Σιών και η «Έρημος του Πραγματικού»
Η δεύτερη ταινία The Matrix Reloaded ξεκινά ακριβώς εκεί που τελείωσε η πρώτη. Οι μηχανές έχουν κάνει μια τρομακτική ανακάλυψη: έχουν μάθει την τοποθεσία της Σ ιών, της τελευταίας ανθρώπινης πόλης, που είναι κρυμμένη κοντά στον πυρήνα της Γης, όπου υπάρχει η απαραίτητη θερμική ενέργεια. Οι συνωμοσιολογικές προεκτάσεις εδώ γίνονται πολύ έντονες. Η επιλογή του ονόματος της υπόγειας πόλης, η σαφής αναφορά στην Κοίλη Γη και στον εσωτερικό ήλιο που τη θερμαίνει είναι οι πιο εμφανείς.
Υπάρχουν πολλά στοιχεία στο σενάριο της ταινίας που προδίδουν την σχέση Μπωντριγιάρ-Matrix.
Είναι χαρακτηριστική η σκηνή όπου ο Μορφέας, με επίσημο τόνο στην φωνή, ανακοινώνει στον Νήο: «Καλώς ήρθες στην έρημο του πραγματικού», χρησιμοποιώντας την κλασική μεταφορά του Μπωντριγιάρ από τη θεωρία του ότι η σύγχρονη κουλτούρα είναι μια «έρημος του πραγματικού», στην οποία η υπερ-πραγματική simulacra διαποτίζει και κυριαρχεί στην ανθρώπινη συνείδηση.
Όπως είπαμε, η simulacra είναι η δημιουργία/κατασκευή του πραγματικού μέσω εννοιολογικών ή μυθολογικών μοντέλων, τα οποία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα. Το μοντέλο γίνεται ο καθοριστικός παράγων της αντίληψης που αποκτούμε για το πραγματικό. Στην ταινία αυτή, οι αδελφοί Βασόφσκι συμφωνούν με τον Μπωντριγιάρ ότι δεν υπάρχει πλέον πραγματικότητα στην οποία να μπορούμε να στραφούμε, επειδή ο χάρτης του τοπίου (η imulacra) έχει αντικαταστήσει το μεγαλύτερο μέρος της πραγματικής επικράτειας. Ό,τι παραμένει από αυτήν είναι μια ξερή και εγκαταλελειμμένη έρημος!
Ο Μπωντριγιάρ χρησιμοποιεί αυτή τη μεταφορά για να δείξει ότι αυτό που ήταν κάποτε η πραγματική επικράτεια την οποία προσομοίωνε ο χάρτης, είναι τώρα αυτή η άγονη έρημος που δεν διεκδικείται πια από την Αυτοκρατορία. Η περιοχή κυριαρχίας της πλέον είναι η simulacra, ο χάρτης, γιατί η πραγματικότητα είτε δεν υπάρχει πλέον ή έχει γίνει τόσο άνυδρη και απόμακρη, που δεν ενδιαφέρει πλέον κανένα! Αυτό θυμίζει τους λόγους της προδοσίας του Λου Σάιφερ στην πρώτη ταινία... «τι να την κάνω αυτή την πραγματικότητα; Προτιμώ μια καλή ψευδαίσθηση!»
Στην ταινία, η Αυτοκρατορία είναι πλέον το Matrix και έχει δημιουργηθεί από τους υπολογιστές. Ούτε αυτές ενδιαφέρονται για τον πραγματικό κόσμο και δεν επιδιώκουν καν να τον εξουσιάσουν. Ο υπερ-πραγματικός κόσμος του Matrix είναι η μόνη επικράτεια που αξίζει τον κόπο να υπερασπισθούν...
Η ιδέα του χάρτη ως simulacra, μιας επικράτιειας που δεν υπάρχει πλέον, αποτελεί πρωταρχική πηγή πολλών από τις ιδέες που εμφανίζονται στο φιλμ. Στα έργα του, ο Μπωντριγιάρ ισχυρίζεται ότι η σχέση μεταξύ του πραγματικού και της προσομοίωσης του έχει αλλάξει στη διάρκεια του χρόνου. Κάποτε υπήρχε μια πραγματικότητα που μπορούσε να αναπαρασταθεί με αντίγραφα ή προσομοιώσεις. Τα αυθεντικά χειρόγραφα, οι πίνακες ή τα γλυπτά έπρεπε να αναπαραχθούν με το χέρι, για παράδειγμα. Το αρχικό αντικείμενο ήταν πραγματικό και το αντίγραφο ψεύτικο ή πλαστό. Η πραγματικότητα προηγείτο της χαρτογράφησης ή της απεικόνισης της.
Στην δεύτερη φάση της simulacra -δηλαδή εκείνη της μαζικής παραγωγής- πραγματικά αντικείμενα (όπως παιγνίδια, αυτοκίνητα ή βιβλία) άρχισαν να παράγονται μαζικά. Εικόνες και προϊόντα αναπαράγονται κατά εκατομμύρια και εντυπώνονται στο συνειδητό μας μέσω της τηλεόρασης, των ταινιών και άλλων μορφών μέσων ενημέρωσης. Δεν υπάρχει (ή τείνει πια να ξεχαστεί) αυθεντικό αντικείμενο, ως προς το οποίο τα αντίγραφα να είναι ή να μην είναι απολύτως «πραγματικά». Το αυθεντικό δεν προηγείται πλέον του αντιγράφου. Το ένα αντίγραφο δεν είναι πιο αυθεντικό από το άλλο.
Σήμερα διολισθαίνουμε σε μια simulacra τρίτου βαθμού, εκείνης των μοντέλων και των κωδίκων. Για τον Μπωντριγιάρ, ο μεταμοντερνισμός έχει απορρίψει την ουσία της έννοιας του «πραγματικού αντίγραφου», το οποίο αναπαριστά κάτι πιο πραγματικό ή αυθεντικό από το ίδιο. Εδώ η simulacra προηγείται αυτού που αναπαριστά και γίνεται έτσι κάτι παραπάνω από πραγματική ή υπερ-πραγματική. Δεν έχει μείνει πλέον πραγματικότητα να χαρτογραφηθεί ή να πλαστογραφηθεί. Αυτές οι προσομοιώσεις σχηματίζονται από κώδικες και δεν έχουν καμιά ομοιότητα με οποιαδήποτε πραγματικότητα.
Ο τεχνητός Οργουελικός κόσμος του Matrix
Στην εποχή του Matrix, οι άνθρωποι δεν γεννιούνται, αλλά καλλιεργούνται, αναπτύσσονται και φροντίζονται από μηχανές μέσα σε βιογενετικά «χωράφια». Τα μωρά «φυτεύονται» μέσα στο Matrix, όπου περνούν τη ζωή τους μέσα σε μια προσομοιωμένη πραγματικότητα της Γης του τέλους του 20ού αιώνα, της ακμής του ανθρώπινου τεχνολογικού πολιτισμού. Οι άνθρωποι είναι αναλώσιμοι για τις μηχανές. To Matrix είναι μια προσομοίωση αλλά οι εγκέφαλοι που το κατοικούν είναι «πραγματικοί».
To Matrix αστυνομεύεται από agents, πράκτορες-σκεπτόμενα προγράμματα που ζουν μια προσομοιωμένη πραγματικότητα σαν άνθρωποι του Νόμου, παρόμοιοι με τους σημερινούς πράκτορες του FBI. Έχουν υπερφυσική δύναμη και ταχύτητα και μπορούν να αλλοιώνουν και να υπερβαίνουν μερικούς από τους νόμους του κώδικα του Matrix. Όπως είπαμε, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι «ζουν» μέσα στο Matrix, υπάρχει μια τελευταία ανθρώπινη πόλη, η Σιών, κοντά στον πυρήνα της Γης, όπου ζουν οι «αφυπνισμένοι». Το όνομα Σιών έχει, φυσικά, βιβλική σημασία. Είναι η... ουράνια πόλη (τι ειρωνεία ο ουρανός να βρίσκεται βαθειά στη γη...) στην οποία θα κατοικήσουν οι δίκαιοι μετά την καταστροφή του κόσμου.
Τα παιδιά της Σιών αποτελούν απειλή για την Τεχνητή Νοημοσύνη και το Matrix. Στόχος των πρακτόρων είναι συνεπώς να αποκτήσουν τους κωδικούς που θα τους επιτρέψουν την πρόσβαση στον κεντρικό υπολογιστή της Σιών για να τον καταστρέψουν. Ο Μορφέας λέει στον Νήο ότι στην αρχή της εποχής της κυριαρχίας της Τεχνητής Νοημοσύνης υπήρχε ένας άνδρας που μπορούσε να αλλάξει το Matrix, ελευθερώνοντας πολλούς ανθρώπους από αυτό. Σύμφωνα με μια προφητεία, άλλος ΕΝΑΣ (ΟΝΕ) σαν αυτόν θα έλθει ξανά για να σώσει τον κόσμο. Σημειωτέον ότι στα αγγλικά το όνομα Νήο-Neo είναι αναγραμματισμός του ΕΝΑΣ-ONE. Ο Μορφέας, ο αρχηγός της ομάδας που αντιστέκεται στον κόσμο της εικονικής πραγματικότητας του Matrix, πιστεύει -και δικαιώνεται- ότι ο Νήο είναι ο αναμενόμενος.
Οι Λάρυ και Άντυ Βασόφσκι, τα αδέλφια από ο Σικάγο που έγραψαν και σκηνοθέτησαν την ταινία The Matrix, έχουν έναν τρόπο να πείθουν ο κινηματογραφόφιλο κοινό, όσο και τους μεγιστάνες του Χόλυγουντ. Ίσως τέσσερις με πέντε σκηνοθέτες σε ολόκληρο τον πλανήτη θα μπορούσαν να καταφέρουν ένα στούντιο να τους δώσει έναν τόσο μεγάλο προϋπολογισμό - και όλοι αυτοί έχουν κάνει πολύ περισσότερες ταινίες από τους αδελφούς Βασόφσκι (σκηνοθέτες των Matrix).
Αυτό μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι πίσω από τους δύο αυτούς, σχετικά άγνωστους, σκηνοθέτες που φαίνεται να είναι η κορυφή του παγόβουνου, πρέπει να υπάρχει ένα οργανωμένο κύκλωμα-επιτελείο που για πολύ συγκεκριμένους λόγους έριξε στην κινηματογραφική πιάτσα το Matrix.
Η ταινία «λεηλατεί» το Blade Runner και τον Terminator και ανήκει στην ανθολογία της δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας και έχει δανειστεί πολλά πράγματα από πολλές πηγές, κυρίως από κόμικς, γιαπωνέζικα κινούμενα σχέδια και ασιατικές ταινίες Κουνγκ Φου.
Οι αδελφοί Βασόφσκι ήθελαν να συνδυάσουν κλασική λογοτεχνία, ψευδαισθησιογόνο φαντασία και έναν ετερόκλητο κόσμο αποτελούμενο από φιλοσοφικές υποθέσεις μέχρι λαϊκή κουλτούρα. Η Βίβλος συναντά τον Μπάτμαν, ο Λούις (άρολ και η Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων συγκρούονται με τον Ουΐλλιαμ Γκίμπσον, η ελληνική και η σύγχρονη μυθολογία του αμερικανικού περιθωρίου κονταροχτυπιούνται με τα apan animations. Ακόμα και η θεωρία των χορδών παίζει μέσα στην ταινία Matrix.
Όπως οι ίδιοι οι αδελφοί Βασόφσκι λένε: «Μας ενδιαφέρει η μυθολογία, η θεολογία και, σε έναν βαθμό, τα ανώτερα μαθηματικά. Όλοι αυτοί είναι τρόποι με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν να απαντήσουν υπαρξιακά ερωτήματα, όπως και το Μεγάλο Ερώτημα. Αν πρόκειται να γυρίσεις επικές ιστορίες, καλό θα είναι να ασχοληθείς με αυτά τα ζητήματα. Οι άνθρωποι μπορεί να μην καταλαβαίνουν όλους τους υπαινιγμούς της ταινίας, αλλά τις βασικές ιδέες τις καταλαβαίνουν. Θέλαμε να τους βάλουμε να σκεφθούν, να στύβουν λίγο το μυαλό τους» (TIME, 3 Μαΐου 1999).
Υπάρχουν πολλά στοιχεία στην ταινία που δικαιολογούν αυτόν τον ισχυρισμό. Ο Μορφέας, για παράδειγμα, ήταν ο θεός του ύπνου αλλά και των ονείρων στην ελληνική μυθολογία. Το όνομα του υποδηλώνει τη δυνατότητα να αλλάζει, πράγμα που του ταιριάζει, καθώς ο Μορφέας της ταινίας ασκεί σημαντικό έλεγχο στον κόσμο των ονείρων του Matrix, αφού μπορεί και καταλύει πολλούς από τους υποτιθέμενους φυσικούς του νόμους.
Tο Matrix ως Μεσσιανικός Μύθος
Από την πρώτη στιγμή, το Matrix πυροδότησε καυτές συζητήσεις και αντιπαραθέσεις μέσα στο web, που αναζωπυρώθηκαν πάλι με την ευκαιρία του δεύτερου σήκουελ. Μια από τις βασικές εκδοχές λέει ότι το Matrix είναι «μια Καινή Διαθήκη για μια νέα χιλιετία» Αυτό υποστηρίζουν, μεταξύ άλλων, οι Dong Mann και Heidi Hochenedel στην ανάλυση τους για την ταινία. Δεν είναι τυχαίο, λένε, ότι το Matrix κυκλοφόρησε την εβδομάδα του Πάσχα το 1999, του τελευταίου Πάσχα του 20ού αιώνα. Είναι μια αλληγορία της ιουδαιοχριστιανικής Παλαιός Διαθήκης για τον εγκλωβισμό σε έναν κόσμο της «πτώσεως» όπου, κατ' αρχάς, αποκλείεται κάθε υποψία σωτηρίας.
Ο ρόλος του Μορφέα είναι τόσο σωτηριολογικός όσο και τρομοκρατικός, αφού το σχέδιο του είναι να θέσει τέλος στη ζωή όπως την αντιλαμβάνονται δισεκατομμύρια «ανθρώπινα» όντα. Όπως όλες οι τρομοκρατικές ομάδες, ο Μορφέας και η κουστωδία του έχουν θρησκευτικό φανατισμό και είναι έτοιμοι να πεθάνουν σε αποστολές αυτοκτονίας. Ο Μορφέας λειτουργεί ως θεός και πατέρας της ομάδας. Καθοδηγούνται από μια Προφήτη και πιστεύουν ότι ο «Ένας» θα έλθει ξανά να λυτρώσει την ανθρωπότητα από τον πλασματικό κόσμο που έχει δημιουργηθεί από το Matrix έτσι ώστε όλοι να δουν την Οδό, την Αλήθεια και το Φως. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ο Μορφέας είναι ένα είδος Ιωάννη Προδρόμου...
Ο Νήο είναι σαφώς μια μεσσιανική φιγούρα. Όταν ο φίλος του έρχεται στο σπίτι του, στην αρχή του φιλμ, για να αγοράσει κάποια παράνομα κλιπάκια, λέει: «Αλληλούια, είσαι ο Ιωτήρας μου, είσαι ο δικός μου Ιησούς Χριστός», προλέγοντας έτσι τον ρόλο του Νήο στην ταινία. Όπως και του Μορφέα, το όνομα του Νήο έχει σημασία. Σημαίνει «νέος», «καινούριος» ή «σύγχρονος», αλλά μπορεί επίσης να σημαίνει και «νέος κόσμος».
Η σημασία του ονόματος της Τρίνιτυ (Κάρι Αν Μος) είναι τόσο προφανής ώστε δεν χρειάζεται κανένα σχόλιο. Είναι μέρος μια «αγίας τριάδας» που απαρτίζεται από τον Μορφέα (πατέρα), τον Νήο (υιό) και την Τρίνιτυ (άγιο πνεύμα). Ανακαλύπτουμε αργότερα ότι τα βασικά χαρακτηριστικά της Τρίνιτυ, του αγίου πνεύματος, είναι η πίστη και η αγάπη.
Ο Νήο επιλέγει το κόκκινο χάπι, που θα του επιτρέψει να δει τον κόσμο όπως πραγματικά είναι, έτσι ώστε να μπορέσει να επανασυνδεθεί μέ το πραγματικό του σώμα στα πεδία ανάπτυξης και να ξανασυναντηθεί με τον Μορφέα, την Τρίνιτυ και τους άλλους στο σκάφος τους, τον Ναβουχοδονόσορα (ένα είδος υβριδικού υποβρυχίου-χόβερκραφτ). Σημειωτέον ότι ο Ναβουχοδονόσορας ήταν ο βιβλικός Βαβυλώνιος βασιλιάς που έψαχνε το νόημα και τη σημασία των ονείρων του. Ο Μορφέας και το πλήρωμα του αναζητούν το νόημα στον κόσμο των ονείρων του Matrix, ελπίζοντας να το καταστρέψουν και να αφυπνίσουν τους δέσμιους του. Η αφύπνιση των κοιμωμένων ώστε να αντιληφθούν την πραγματικότητα του Θεού είναι ένας υπέρτατος χριστιανικός σκοπός: «έγειρε ο καθεύδων και ανάστα εκ των νεκρών, και επιψαύσει σοι ο Χριστός» (Προς Ερεσίους Ε': 14).
Μόλις ο Νήο επανασυνδέεται με το σώμα του, ουσιαστικά ξαναγεννιέται, αναδυόμενος από το κουκούλι του, καλυμμένος με αίμα και υγρό. Αυτή η αναγέννηση συμβολίζει καθαρά το βάπτισμα. Αφού ο Μορφέας δίνει την ευκαιρία στον Νήο να ξαναγεννηθεί, μπορεί να ειδωθεί όπως είπαμε ως ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, αυτός που αναγνωρίζει τον ΕΝΑΝ και Τον βαπτίζει. Μόλις επιβιβαστεί στον Ναβουχοδονόσορα, το σώμα του Νήο πρέπει να συνδεθεί με ηλεκτρόδια και να τρυπηθεί με βελόνες βελονισμού γιατί οι πραγματικοί του μύες δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ και συνεπώς έχουν ατροφήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό. Ρωτά τον Μορφέα: «γιατί τα μάτια μου πονούν;» και ο Μορφέας απαντά: «γιατί δεν τα έχεις χρησιμοποιήσει ποτέ». Η πρόταση αυτή είναι προφανώς μεταφορική του χριστιανικού μηνύματος: «απεκρίθη ο Ιησούς και είπεν αυτώ: αμήν αμήν λέγω σοι εάν μη τις γεννηθή άνωθεν, ου δύναται ιδείν την βασιλείαν του Θεού» (Ιωάννης F.-3).
«Στην ταινία αναφερόμαστε στην ιστορία του Ναβουχοδονόσορα, ο οποίος βλέπει ένα όνειρο που δεν μπορεί να θυμηθεί αλλά συνεχίζει να ψάχνει μια απάντηση. Μετά υπεισέρχεται στο σύνολο της η ιδέα του Μεσσία. Δεν είναι απλώς ένας ιουδαιο-χριστιανικός μύθος. Ενυπάρχει και στην αναζήτηση για μετενσάρκωση του Βούδα», λέει ο Λάρρυ Βασόφσκι.
Ο Σάιφερ (cypher= μηδενικό, κρυπτογραφία, μηδέν, αλλά και Lucifer = Εωσφόρος -τον ρόλο υποδύεται ο Τζόε Πανταλιάνο) παίζει τον ρόλο του Ιούδα στην ταινία αυτή, προδίδοντας τον Μορφέα (το μόνο πρόσωπο με πρόσβαση στους κωδικές του κεντρικού υπολογιστή της Σιών) στους πράκτορες με αντάλλαγμα ένα γεύμα με ζουμερή μπριζόλα (το ισοδύναμο των τριάκοντα αργυρίων στην ταινία). Λέει στον πράκτορα Σμιθ: «Γνωρίζω ότι η μπριζόλα αυτή δεν υπάρχει», αλλά παρ' όλα αυτά απολαμβάνει την γεύση της. Συμπεραίνει μάλιστα τραγικά ότι «η άγνοια είναι πηγή ευδαιμονίας».
Tο Matrix ως Γνωστικό Ταξίδι
Υπάρχουν πολλά στοιχεία στην ταινία που υποστηρίζουν την ιουδαιοχριστιανική εκδοχή του μύθου. Αλλά μπορεί κανείς να προχωρήσει σε μια εντελώς διαφορετική ερμηνεία, ότι ουσιαστικά το Matrix αποδομεί τη θεωρία περί λύτρωσης. Η ταινία αυτή είναι πολυεπίπεδη και δεν απορεί να περιοριστεί σε μια απλή δραματοποίηση της πάλης ανάμεσα στο καλό και το κακό.
Η προσομοιωμένη πραγματικότητα του Matrix είναι, κατ' άλλους, περισσότερο αυθεντική από την «έρημο του πραγματικού», την οποία ο Μορφέας και οι οπαδοί του υπόσχονται στους κατοίκους του Matrix με τη σωτηριολογική τους εκστρατεία.
«Η ιστορία του Matrix είναι αυθεντικά γνωστική. Είναι γεγονός ότι πρόκειται για αναγεννημένο Γνωστικισμό», ισχυρίζεται ο Jake Horsley στο The Blood Poefry. « To Matrix είναι ένα σαμανικό ταξίδι σε δραματοποιημένη μορφή, φτιαγμένο έτσι ώστε να στέκεται δίπλα στην Αλίκη στην Χώρα των Θαυμάτων και προορισμένο να ξεπεράσει, ίσως, μια μέρα τον Μάγο του Οζ που θεωρείται η υπέρτατη καλτ-ψυχεδελική ταινία. Το Matrix είναι όλα αυτά και κάτι περισσότερο, αλλά δεν είναι, χωρίς αμφιβολία, για τον καθένα. Αν δεν είστε προετοιμασμένοι να δεχθείτε τη βάση του συλλογισμού του -ότι η πραγματικότητα είναι ένα όνειρο, που ελέγχεται από μυστικές δυνάμεις με σκοπό την υποδούλωση μας και ότι μόνο μέσω του συνειδητού ονείρου μπορούμε να ξεφύγουμε από τα δεσμά μας και να αποκαταστήσουμε τη θεϊκή μας φύση (μια πραγματικά γνωστική θέση)- τότε η ταινία θα σας φανεί ακαταλαβίστικη με αρκετές σκηνές βίας».
Σύμφωνα με τη θεωρία των Γνωστικών, οι ψυχές των ανθρώπων είναι φυλακισμένες σ' αυτό τον κόσμο, τον οποίο κυβερνά ο «Δημιουργός», κατώτερος θεός και Άρχων του Κόσμου. Ο αληθινός και υπέρτατος Θεός βρίσκεται πολύ μακριά από αυτή τη μαύρη σιδερένια φυλακή των ψυχών.
Πρόκειται για ένα αποκρυφιστικό προβληματισμό που συναντά κανείς μέσα στα ζοφερά βασίλεια του Λάβκραφτ και του Κάρλος Καστανέντα. Οι μάγοι του αρχαίου Μεξικού γνώριζαν ότι «τα ανθρώπινα όντα είναι αιχμάλωτα» και ότι οι αφέντες τους φτιάχνουν τα κατάλληλα συστήματα πεποιθήσεων για να επιβιώνουν... Άλλωστε η ταινία δανείζεται και από την θέαση του Δον Χουάν: ο κόσμος είναι το όνειρο σου! Υπάρχει μόνο όσο και όπως εσύ τον ονειρεύεσαι. Για να αλλάξει, αρκεί να αλλάξεις το σημείο συναρμογής του κόσμου αυτού, μέσα σου!...
Το συλλογικό όνειρο που «δημιουργείται για να διατηρεί την ανθρωπότητα πειθήνια είναι η ζωή στη Γη», λέει ο J. Horsley και αυτό είναι το Matrix.
Μέσα στο Matrix, όμως, υπάρχουν ορισμένες δυνατότητες διαφυγής και εδώ υπεισέρχονται ο Μορφέας και το πλήρωμα του. Είναι οι «αφυπνισμένοι» -οι πεφωτισμένοι (illuminati), αν θέλετε- που έχουν καταφέρει να βγουν από την προσομοιωμένη πραγματικότητα που κατασκευάζει ο υπολογιστής και έχουν ελευθερώσει τα σώματα τους από τα ενεργειακά αγροκτήματα στον πραγματικό κόσμο.
Σαν αποτέλεσμα της απελευθέρωσης των σωμάτων τους, αυτοί οι πεφωτισμένοι μπορούν να εισέρχονται όποτε θέλουν στο Matrix-τον κόσμο του ονείρου- και να λειτουργούν εκεί μέσα με υπερανθρώπινες δυνατότητες. Οποιαδήποτε απαιτούμενη γνώση, πληροφορία ή εκπαίδευση μπορεί απλώς να «φορτωθεί», επιτόπου, κατ' ευθείαν μέσα στο συνειδητό τους με τη βοήθεια του υπολογιστή του σκάφους τους, του Ναβουχοδονόσορα. Πέραν αυτού, έχουν πάντα μια γραμμή επικοινωνίας με τους συντρόφους τους επάνω στον πραγματικό κόσμο, και σαν φύλακες άγγελοι μπορούν να εντοπίσουν και να κατευθύνουν τις κινήσεις τους μέσα στο Matrix, δίνοντας την αίσθηση ότι είναι πανταχού παρόντες. Όμως, παρά αυτές τις υπερανθρώπινες δυνατότητες που έχουν όταν βρίσκονται μέσα στο Matrix, οι μαχητές της αντίστασης τα βρίσκουν πολύ σκούρα όταν πρέπει να αντιμετωπίσουν τους καταχθόνιους άνδρες με τα μαύρα, οι οποίοι είναι στην πραγματικότητα προβολές υψηλού επιπέδου Τεχνητής Νοημοσύνης -ή ενεργειακά πεδία, αν προτιμάτε- που έχουν σταλεί από το Matrix μέσα στο Matrix για να διατηρούν τον έλεγχο της εικονικής του πραγματικότητας. Οι πράκτορες αυτοί κυνηγούν ανελέητα και εξαλείφουν όλους τους πιθανούς διαφωνούντες, που θέλουν να λύσουν τα μάγια του Matrix και να ελευθερώσουν τους ανθρώπους.
Ο Νήο, ο μεσσίας, είναι ο Ένας και γεννιέται από κάποια ακαθόριστη δυνατότητα του νου. Μπορεί να είναι κάτι γενετικό, αλλά και να συμβαίνει αυτό η ταινία δεν ασχολείται περισσότερο μαζί του, το αφήνει αόριστο. Πάντως πρόκειται σαφώς για πνευματική δυνατότητα. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Νήο είναι ένας γεννημένος μάγος,. Ο Νήο -ως ο Ένας- αναμένεται να βοηθήσει την ανθρωπότητα να αφυπνισθεί, αλλάζοντας τις ισορροπίες, κάνοντας το άλμα -τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά-να μεταβληθεί από παίκτης σε κυρίαρχος του παιγνιδιού, από συνηθισμένος άνθρωπος σε σαμάνος και ημίθεος. Και αυτό ακριβώς επιτελεί.
Είναι συγκλονιστική η σκηνή της πρώτης ταινίας που ο Νήο «ανασταίνεται» από την αγάπη της Τρίνιτυ και «φωτίζεται». Κατανοεί δηλαδή τις νομοτέλειες που διέπουν αυτή την πλάνη -το matrix- και τις αναγνωρίζει σαν όνειρο. Τότε τα πάντα γίνονται δυνατά για τον Νήο, όπως για τον καθένα που θα ξυπνήσει μέσα στο όνειρο του και μπορεί να μετατρέψει τους ονειρικούς του εφιάλτες σε τριαντάφυλλα! Έτσι και ο Νήο, εκστασιασμένος, κατανοεί την ονειρική φύση των βλημάτων που έρχονται πάνω του από τα όπλα των πρακτόρων. Ξέρει πια ότι ένα όνειρο δεν μπορεί να βλάψει ένα άλλο όνειρο! Και σταματά τις σφαίρες του πράκτορα Σμιθ! Σε μια αντίστοιχη σκηνή από τον Μικρό Βούδα (πάλι ο Βάνου Ρήβς ήταν πρωταγωνιστής!) ο Σιντάρτα φωτίζεται και κατανοεί την ίδια αλήθεια. Την, κενή από αληθινή ύπαρξη, ουσία των φαινομένων! Και έτσι μετατρέπει τα πυρωμένα βέλη που εκτοξεύει ο Μάρα σε ροδοπέταλα!
Ο Νήο, στο τέλος της ταινίας φθάνει στην πληρότητα, ολογραφική βέβαια, του εαυτού ου. Γίνεται μια φωτισμένη ψυχή ανάμεσα τους καταδικασμένους, ένας μάγος-θεραπευτής που κρατάει ένα νεκρό κόσμο στα χέρια του να είδος μποτισάτβα. Για να φθάσει ο Νήο σ' αυτή την κατάσταση πρέπει να πεθάνει και να αναγεννηθεί. Στη μεγάλη αυτή στιγμή του παγιδεύεται μέσα στο Matrix και πρέπει να παλέψει για τη ζωή του. Η Τρίνιτυ έρχεται να τον σώσει έχοντας πλέον πειστεί ότι είναι ο εκλεκτός.
Τη στιγμή αυτή του θανάτου-αναγέννησής του, που συνδυάζεται με την ένωση με την αδελφή-ψυχή του, την άνιμα, η Τρίνιτυ έχει συμβολική αλχημική σημασία: αναδύεται το θεϊκό ανδρόγυνο. Ο Νήο είναι πλέον ο Ένας, όχι με την έννοια του μοναδικού αλλά μάλλον του Πρώτου που συνειδητοποιεί την αληθινή του φύση και γίνεται έτσι οδηγός για να σωθούν όλοι.
Ο Καρτεσιανός Δαίμονας
Ενας άλλος τρόπος ερμηνείας του κόσμου του Matrix είναι να τον δούμε σαν μια προσομοίωση υψηλής τεχνολογίας του «δαίμονα», του Ντεκάρτ. Ο Ρενέ Ντεκάρτ (Descartes) αναρωτιόταν για το αν ολόκληρη η ζωή του ήταν απλώς ένα όνειρο και εάν στην πραγματικότητα ονειρευόταν καθώς έγραφε τον πρώτο του στοχασμό meditation). Στην πραγματικότητα όλοι οι δυτικοί φιλόσοφοι είχαν μελετήσει την ανατολική σοφία, αλλά παρουσίασαν τα διδάγματα της στα έργα ους ως δικές τους νοητικές κατακτήσεις...
«Το κάθε πράγμα που έχω δεχθεί μέχρι τώρα ως απολύτως αληθινό και βεβαιωμένο, το έχω μάθει από ή μέσω των αισθήσεων. Αλλά έχω ανακαλύψει ότι μερικές φορές οι αισθήσεις αυτές με παραπλάνησαν και φρόνιμο είναι να μην εμπιστεύεται κανείς απολύτως ό,τι τον έχει κάποτε ξεγελάσει».
Μέσα στο Matrix βλέπουμε επίσης να ξεδιπλώνεται μια παράλληλη εξέλιξη. Όταν ο Μορφέας ξεκινά την εικονική εκπαίδευση του Νήο, τον ρωτά: «Είδες ποτέ κάποιο όνειρο, Νήο, για το οποίο να ήσουν σίγουρος ότι ήταν αληθινό; Κι αν ήταν αδύνατον να ξυπνήσεις από το όνειρο αυτό, Νήο; Πώς θα γνώριζες τη διαφορά μεταξύ του ονειρικού και του πραγματικού κόσμου»;
Ο Κρίστοφερ Γκάους, στις αναλύσεις του σχετικά με την ταινία, αποδεικνύει ότι το Matrix είναι σε ένα βαθμό διασκευή της ανησυχίας του Ντεκάρτ ότι, αφού όλα όσα βιώνουμε βρίσκονται στη δική μας εσωτερική πνευματική κατάσταση, τότε μπορεί, εν τέλει, να ζούμε σε μια ψευδαίσθηση που έχει δημιουργηθεί από έναν κακόβουλο δαίμονα. Απλά στη βουδιστική θεώρηση αυτός ο δαίμονας είναι η ίδια μας η άγνοια...
Ανάλογοι προβληματισμοί έχουν διατυπωθεί σε κλασικά έργα επιστημονικής φαντασίας. Ο Φίλιπ Ντικ έχει γράψει: «Δεν εκπέσαμε εξ αιτίας ενός ηθικού σφάλματος, αλλά εξ αιτίας ενός διανοητικού σφάλματος: πήραμε τον κόσμο των φαινομένων για αληθινό. Ο φαινομενικός κόσμος δεν υπάρχει. Είναι η υπόσταση των πληροφοριών τις οποίες επεξεργάζεται ο νους».
Η Φύση της Αλήθειας
Ο προβληματισμός αυτός για τη φύση της αλήθειας, που εισήγαγε τον 17ο αιώνα ο Ντεκάρτ, προέρχεται από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Βγαίνει από μια φράση της παραγράφου όπου ο Πλάτων δίνει την ερμηνεία του για τον μύθο της υπόγειας σπηλιάς (IT βιβλίο της Πολιτείας). Το θέμα επαναφέρει ο Αριστοτέλης στο Θ' βιβλίο της Μεταφυσικής του: «ού γάρ εστί το ψεύδος και το αληθές εν τοίς πράγμασι... αλλ'εν διανοία».
Έτσι, σύμφωνα με τον Ντεκάρτ, αυτό που καθένας από εμάς μπορεί να βιώσει άμεσα είναι το περιεχόμενο του μυαλού μας. Η πρόσβαση μας προς τον κόσμο είναι πάντα έμμεση. Γράφει, αναφερόμενος στο φαινόμενο του phantom limb (μέλος-φάντασμα): «Με είχαν διαβεβαιώσει άνθρωποι των οποίων το χέρι ή το πόδι είχαν ακρωτηριασθεί ότι ακόμα τους φαινόταν ότι περιστασιακά αισθανόντουσαν πόνο στο μέλος που είχαν χάσει - δίνοντας μου έτσι την βάση να σκεφθώ ότι δεν μπορούσα να είμαι εντελώς σίγουρος ότι ένας πόνος που υπέφερα οφείλετο πραγματικά στο άκρο όπου φαινόταν να τον αισθάνομαι».
Φαίνεται να συμφωνούσε με το ότι, εφ' όσον ο καθένας μας είναι ένας εγκέφαλος μέσα σε μια κρανιακή κοιλότητα, δεν μπορούμε ποτέ να βρεθούμε σε άμεση επαφή με τον κόσμο ή έστω και με το ίδιο μας το σώμα. Παρ' όλα αυτά, σύμφωνα με τη θεωρία του εγκεφάλου εντός κλειστού χώρου, δεν θα υπήρχε, πράγματι, ούτε σπίτι ούτε πόλη, αλλά ούτε και πραγματικός κόσμος για να αναπτύξουμε αμφίδρομη επικοινωνία και έτσι εν τέλει θα περιοριζόμαστε στις εσωτερικές μας εμπειρίες.
Όπως λέει ο Μορφέας στον Νήο: «Πώς ορίζεις το πραγματικό; Αν μιλάς γι' αυτά που μπορείς να αισθανθείς, αυτά που μπορείς να μυρίσεις, αυτά που μπορείς να γευθείς και να δεις, τότε το πραγματικό είναι απλώς ηλεκτρικά σήματα τα οποία ερμηνεύονται από τον εγκέφαλο σου».
Η Μεταφυσική Υπόθεση στο Matrix
Στη μεγάλη δημόσια συζήτηση που έχει ανοίξει για το Matrix, ο David Chalmers συνεισφέρει με μια δική του εκδοχή, αυτή ενός παλιού φιλοσοφικού παράδοξου: του εγκέφαλου μέσα στο δοχείο: Ένας εγκέφαλος χωρίς σώμα πλέει μέσα σε ένα δοχείο, μέσα στο εργαστήριο ενός επιστήμονα. Ο επιστήμονας έχει κανονίσει ώστε ο εγκέφαλος να διεγείρεται με το ίδιο είδος πληροφοριών που δέχεται ένας φυσιολογικός εγκέφαλος στο σώμα ενός ανθρώπου.
Η εσωτερική κατάσταση του εγκεφάλου είναι ακριβώς όμοια με αυτήν ενός φυσιολογικού εγκεφάλου, παρά το γεγονός ότι ο συγκεκριμένος εγκέφαλος δεν ανήκει σε σώμα. Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται τα πράγματα ακριβώς όπως θα τα αντιλαμβανόταν ο καθένας μας.
Ο εγκέφαλος φαίνεται ότι παραπλανάται σε μεγάλο βαθμό. Έχει κάθε είδους λανθασμένες αντιλήψεις για τον κόσμο. Πιστεύει ότι έχει σώμα, αλλά δεν έχει.
Πιστεύει ότι περπατά έξω στην λιακάδα, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκεται μέσα σε ένα σκοτεινό εργαστήριο.
Πιστεύει ότι είναι σε ένα μέρος, όταν στην πραγματικότητα βρίσκεται κάπου αλλού. (Αντίστοιχα, σκεφθείτε πόσο πραγματικό σας φαίνεται κάθε όνειρο σας την ώρα ακριβώς που το ονειρεύεστε...)
Η κατάσταση του Νήο στην αρχή της ταινίας The Matrix είναι κάτι ανάλογο.
Πιστεύει ότι ζει σε μια πόλη, ότι έχει μαλλιά, πιστεύει ότι είναι στο 1999 και πιστεύει ότι έξω είναι λιακάδα. Στην πραγματικότητα, επιπλέει στον χώρο, δεν έχει μαλλιά, βρίσκεται στο 2199 περίπου και ο κόσμος έχει σκοτεινιάσει από τον πόλεμο. Έτσι, ένα εγκλωβισμένο ον δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζει αν βρίσκεται στην κατάσταση του εγκεφάλου μέσα στο δοχείο ή όχι...
Θαυμάσιος Καινούργιος Κόσμος
Ο Matrix μας λέει ότι ο φυσικός χωρόχρονος και τα περιεχόμενα του δημιουργήθηκαν από όντα εκτός του φυσικού χωροχρόνου, ότι οι διεργασίες του φυσικού μικρόκοσμου συνίστανται από υπολογιστικές διεργασίες και ότι ο νους μας βρίσκεται εκτός του φυσικού χωροχρόνου αλλά αλληλεπιδρά με αυτόν.
Τέλος, το Matrix προσθέτει το παρακάτω συγκεκριμένο αξίωμα: οι υπολογιστικές διεργασίες που αποτελούν το υπόβαθρο του φυσικού χωροχρόνου είχαν σχεδιαστεί από τον δημιουργό σαν μια προσομοίωση του κόσμου από υπολογιστή.
Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η σκηνή με την μπριζόλα, όπου πρωταγωνιστεί ο «Ιούδας» Σάιφερ. Το κρέας είναι μια μεταφορά που χρησιμοποιεί ο θεωρητικός των media Μάρσαλ ΜακΛούαν (Marshall McLuhan) για να περιγράψει τη δύσκολα διακρινόμενη διαφορά μεταξύ της ουσίας (περιεχομένου) και της μορφής ενός μέσου. Όπως το θέτει, «η ουσία ενός μέσου είναι σαν ένα ζουμερό κομμάτι κρέας που ο κλέφτης πετά για να αποσπάσει την προσοχή του φύλακα σκύλου». Το ίδιο το Matrix έχει σχεδιαστεί, όπως ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος του Χάξλεϋ, για να μας καταπιέζει όχι μέσω μιας ολοκληρωτικής δύναμης, αλλά μέσω της ολοκληρωτικής ευχαρίστησης! Ο Άλντους Χάξλεϋ ομοίως οικτίρει την υποταγή (ομοιομορφία, συμμόρφωση) των μαζών που έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου στον Θαυμαστό καινούργιο κόσμο.
Από την πλευρά του Σάιφερ, δεν μπορεί να υπάρξει περίπτωση σωτηρίας ανθρώπων από το Matrix, επειδή το Matrix είναι, από κάθε άποψη, ένα πολύ πιο ευχάριστο μέρος για να ζει κανείς απ' ό,τι η πραγματικότητα... Γι' αυτόν ολόκληρο το σωτηριολογικό σχέδιο του Μορφέα είναι παραπλανητικό και παράλογο... Επιπλέον, η τεράστια πλειοψηφία των ανθρώπων στο Matrix δεν έχουν καμιά διάθεση να «σωθούν».
Παρατηρήσεις για τον ρόλο του Σάιφερ στην ταινία έχουν γίνει στην ανάλυση που ανέβασε στο web σχετικά με το Matrix o Read Mercer Schuart. To ίδιο θέμα απασχολεί τους Dong Mann και Heidi Hochenedel.
Το βράσιμο... του βατράχου
Ο Σάιφερ υποχρεώνει τους θεατές να θέσουν μια σοβαρή ερώτηση: «Αν ο Νήο είναι ο Ένας, από τι θα σώσει τον κόσμο; Πού βρίσκεται το κακό στο Matrix; Πώς είναι τόσο ουσιαστικά διαφορετικό από τον κόσμο στον οποίο ζούμε σήμερα»; Η απάντηση στην τελευταία ερώτηση είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά. Ζούμε σε έναν κόσμο που έχει διαβρωθεί από μια απατηλή πραγματικότητα που ελέγχεται από υπερ-δυνάμεις πέραν της αντίληψης μας.
Πιστεύουμε ότι έχουμε επιλογές, αλλά δεν έχουμε. Πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι, αλλά δεν είμαστε. Τα σώματα μας είναι σαν μπαταρίες που παρέχουν ενέργεια για την λειτουργία των ανώνυμων, απρόσωπων πολυεθνικών εταιρειών. Οι περισσότεροι από εμάς στον δυτικό κόσμο είμαστε σκλάβοι των εταιρειών. Ακόμα κι αν είμαστε εντελώς δυστυχισμένοι, σε μεγάλο βαθμό είμαστε απρόθυμοι να κάνουμε σημαντικές αλλαγές στην ζωή μας. Οι περισσότεροι από εμάς ποτέ δεν θα απαρνιόντουσαν τον υπερ-πραγματικό μας κόσμο για την «έρημο του πραγματικού». Αν κάποιος σαν τον Μορφέα ερχόταν να μας «ελευθερώσει», θα τον βλέπαμε σαν έναν αλαζόνα, φαρισαϊκό, φανατικό, τρομοκράτη, ένα είδος Μπιν Λάντεν, που ήλθε να αντικαταστήσει τις ανέσεις και τις ευκολίες μας με την απωθητική εικόνα της πραγματικότητας του, και να ολοκληρώσει την αποστολή του επιβάλλοντας μια νέα σειρά περιορισμών. Οι περισσότεροι από εμάς θα προτιμούσαν να παραμείνουν εν υπνώσει και τυφλοί και όχι να «ξαναγεννηθούν».
Οποιαδήποτε ελευθερία μπορεί να βιωθεί στον Ναβουχοδονόσορα είναι τόσο απατηλή όσο και η ελευθερία που νιώθει κανείς στο Matrix. Μια τέτοια ανάγνωση της ταινίας, από την οπτική του Σάιφερ-Ιούδα, αποδομεί την ιδέα του μεσσιανικού Matrix και δείχνει πόσο επιφανειακό μπορεί να είναι το διάβασμα της ταινίας που παραπέμπει στον Χριστό. Αν η ερημιά της πραγματικότητας του Μορφέα είναι το βασίλειο του Θεού, τότε να μένει, θα μπορούσε να απαντήσει κάποιος αν βρισκόταν στην θέση του Σάιφερ γιατί να ζούμε στον θλιβερό κόσμο που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος κατά των απάνθρωπων μηχανών και όχι μέσα στην ικανοποιητική ψευδαίσθηση που αυτές μας προσφέρουν;
Ένα αρκετά ρεαλιστικό δίλημμα που οι Επικυρίαρχοι, που λειτουργούν βάσει μακροπρόθεσμου σχεδίου, θα θέσουν σύντομα ενώπιον της σημερινής ανθρωπότητας! Την οποία προετοιμάζουν να δεχθεί το Matrix της Νέας Τάξης Πραγμάτων μέσω των συνεχών διαδοχικών προσαρμογών στην ελεγχόμενη υπερ-πραγματικότητα. Γιατί η εξαπάτηση μοιάζει με το βράσιμο του βατράχου: Αν τον ρίξεις σε ζεματιστό νερό, θα πεταχτεί αμέσως έξω. Αν, όμως, αρχίσεις με κρύο νερό, δεν θα πάρει ποτέ είδηση την αύξηση της θερμοκρασίας. Με λίγα λόγια, μπορείς να εξαπατάς όλο τον κόσμο, αρκεί η βασική προετοιμασία να γίνει με το σωστό ρυθμό. Για να γίνει ρεαλιστικό το ερώτημα του Ισκαριώτη -Εωσφόρου-Σάιφερ και για να μην «ξυπνήσει το γομάρι μονομιάς και έρθει ανάποδα ο ντουνιάς», όπως έλεγαν οι στίχοι του Κώστα Βάρναλη, πρέπει να ανεβάζεις την θερμοκρασία σιγά-σιγά, μέχρι να μαγειρευτεί το θύμα.
Με αυτό τον ρυθμό, όσο περνά ο καιρός το Matrix της παγκοσμιοποίησης θα γίνεται όλο και πιο αληθινό.
Tο Matrix του Πολέμου των Πολιτισμών
Το Matrix ενθουσίασε εξ αρχής τους περισσότερους από τους ακτιβιστές που αγωνίζονται διεθνώς κατά της Νέας Τάξης και της φονικής οργουελικής παγκοσμιοποίησης, ακριβώς επειδή αντανακλούσε τις ανησυχίες τους και τα αισθήματα τους σχετικά με τη σημερινή δυσχερή θέση που βρίσκεται η ανθρωπότητα, είμαστε σκλαβωμένοι... αν και η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών φαίνεται να μην το αντιλαμβάνεται καν.
Ο διάλογος που ακολουθεί σίγουρα πρέπει να μίλησε στην καρδιά και να ταρακούνησε πολλούς -υποψιασμένους και ανυποψίαστους- από εσάς.
- Επιτέλους. Καλωσόρισες, Νήο... Θα σου το γιατί είσαι εδώ. Είσαι εδώ επειδή ξέρεις κάτι. Αυτό που ξέρεις δεν μπορείς να το εξηγήσεις, αλλά το νιώθεις. Το ένιωθες όλη σου τη ζωή. Οτι υπάρχει κάτι κακό στον κόσμο. Δεν ξέρεις είναι, αλλά είναι εκεί, σαν ένα θραύσμα στο μυαλό σου που σε τρελαίνει. Αυτό το αίσθημα σε έφερε σε μένα. Γνωρίζεις για τι πράγμα μιλάω;
- To Matrix.
- Θέλεις να μάθεις τι είναι; To Matrix είναι παντού. Μας περιβάλλει, ακόμα και τώρα μέσα σ' αυτή την αίθουσα. Το βλέπεις όταν κοιτάζεις έξω από το παράθυρο σου ή όταν ανοίγεις την τηλεόραση σου. Το νιώθεις όταν πηγαίνεις στη δουλειά, όταν πηγαίνεις στην εκκλησία, όταν πληρώνεις τους φόρους σου. Είναι ο κόσμος που έχει σκεπάσει τα μάτια σου για να μην βλέπεις την αλήθεια.
Το Πραγματικό(!;) Matrix
Φαίνεται απίθανη ή τρελή η υποψία ότι είμαστε βυθισμένοι μέσα σε μια «εναλλακτική πραγματικότητα». Αλλά ακόμα και ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ προειδοποίησε τον Ιανουάριο του 1961 ότι μια κρυφή/εναλλακτική κυβέρνηση την οποία αποκαλούσε «Στρατιωτικο-βιομηχανικό Σύμπλεγμα» απειλούσε τις πολιτικές ελευθερία στην «πιο ελεύθερη» χώρα της Δύσης:«Η Κυβέρνηση πρέπει να λάβει τα μέτρα της κατά της απόκτησης ανεξέλεγκτης επιρροής, επιδιωκόμενης ή μη, από το Στρατιωτικο-βιομηχανικό Σύμπλεγμα. Η πιθανότητα ανάπτυξης μιας καταστροφικής επιρροής υφίσταται και θα συνεχισθεί. Δεν πρέπει ποτέ ν' αφήσουμε το βάρος του συμπλέγματος αυτού να θέσει σε κίνδυνο τις ελευθερίες μας ή τις δημοκρατικές διαδικασίες. Δεν θα πρέπει να παίρνουμε τίποτα σαν δεδομένο».
Αν και ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ δεν συζήτησε για μια εναλλακτική πραγματικότητα, προειδοποίησε σαφώς για μια εναλλακτική κυβέρνηση. Επιπλέον, τόνισε ότι «δεν θα πρέπει να παίρνουμε τίποτα σαν δεδομένο». Η προειδοποίηση αυτή ακούγεται σαν σχόλιο κάποιου που είτε είναι παρανοϊκός είτε αντιλαμβάνεται μια εναλλακτική «πραγματικότητα». Ακριβώς όπως ο Μορφέας προειδοποίησε τον Νήο, ο Αϊζενχάουερ προειδοποίησε εμάς ότι «κάτι κακό υπάρχει στον κόσμο».
Και δεν ήταν ο μόνος. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ρήγκαν, εν μέσω της ακροαματικής διαδικασίας για το σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας, ο γερουσιαστής Daniel K. Inouye προειδοποίησε: « Υπάρχει μια σκοτεινή κυβέρνηση με την δική της αεροπορία, το δικό της ναυτικό, τον δικό της μηχανισμό χρηματοδότησης και την ικανότητα να προωθεί τις δικές της αντιλήψεις περί εθνικού συμφέροντος, ανεξέλεγκτη ακόμα και από τον Ιδιο τον νόμο»!
Η ιδέα αυτή δεν είναι καθόλου φανταστική, πιστεύει ο Άλφρεντ Άντασκ (Alfred Adask). H εναλλακτική πραγματικότητα (μια κοινωνία βασισμένη σε κάτι διαφορετικό από τους φυσικούς νόμους) όχι μόνο υπάρχει αλλά είναι πιθανόν να υφίσταται σε ολόκληρη την γνωστή ιστορία. « Όσο σκέφτομαι το φαινόμενο, τόσο υποπτεύομαι ότι η ευρέως διαδεδομένη γνωστική ασυμφωνία όχι μόνο δεν είναι αδύνατη, αλλά μπορεί να είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για τους μεγάλους πολιτισμούς της γης».
Για παράδειγμα, θα μπορούσαν οι Αιγύπτιοι να κατασκευάσουν τις πυραμίδες χωρίς το λανθασμένο «matrix» ότι ο Φαραώ ήταν ο Θεός Ήλιος; Το ψέμα σχετικά με τη θεϊκή καταγωγή του Φαραώ ήταν το κεντρικό στοιχείο γύρω από το οποίο δομήθηκε ο πρώιμος αιγυπτιακός πολιτισμός. Ο πολιτισμός αυτός άνθισε μέχρι την εποχή όπου η θεϊκή καταγωγή του Φαραώ θεωρήθηκε ψευδής. Μόλις πίστεψαν οι Αιγύπτιοι ότι ο Φαραώ ήταν θνητός, δεν μπορούσαν να κατασκευάσουν όχι πυραμίδες, αλλά ούτε καλύβες από λάσπη καλά-καλά...
Η Δυνητική Πραγματικότητα της Παγκοσμιοποίησης
Το ότι υπήρχαν πάντοτε ιδεολογικά matrix-κοσμοθεωρίες που σκλάβωναν τις ανθρώπινες μάζες στην Ιστορία, δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι δεν υπήρχε διαφυγή. Άλλο η ιδεολογία matrix και άλλο ένας ολόκληρος κόσμος matrix που είναι ένας τεχνητός κόσμος βασισμένος όχι στις πραγματικές αλήθειες της φύσης, αλλά περισσότερο στην αλαζονεία και τις πεποιθήσεις του υπερκράτους.
Η μετανεωτερικότητα με την έννοια της σχετικοποίησης των πάντων, η προσομοιωμένη πραγματικότητα και η παγκοσμιοποίηση είναι οι τρεις άξονες της Νέας Τάξης Πραγμάτων. Η παγκοσμιοποίηση υπό τον μανδύα της Αυτοκρατορίας οδηγεί στον θάνατο του προσώπου και στην ολιστικότητα, την άρνηση, δηλαδή, της ετερότητας και την υπαγωγή του ατόμου-αριθμού στη γενικότητα των υπερεθνικών πολυεθνικών) matrix.
Βιώνουμε αυτόν τον τεχνητό κόσμο να πυκνώνει γύρω μας σχεδόν κάθε στιγμή, λέει ο Alfred Adask. «Ανοίξτε την τηλεόραση, απαντήστε στο τηλέφωνο, οδηγείστε το αυτοκίνητο σας, ανάψτε τα φώτα στο καθιστικό σας. Πόσες κινήσεις μπορείτε να κάνετε στις οποίες να μην εμπλέκεται μια εταιρεία; Οι εταιρείες παράγουν ουσιαστικό ό,τι τρώμε και καταναλώνουμε. Μας παρέχουν ηλεκτρικό ρεύμα, νερό και ένα πλήθος υπηρεσιών. Πληρώνουν για να παίζονται οι διαφημίσεις που είναι απαραίτητες για τις τηλεοπτικές εκπομπές που βλέπουμε».
Οι εταιρείες αυτές είναι «τεχνητές οντότητες» (πλάσματα δημιουργημένα από τον άνθρωπο και όχι από τον Θεό). Ορίζονται νομικά ως «πλάσματα δικαίου» (legal fiction - έχουν οντότητα έναντι του νόμου). Και τι είναι ένα «πλάσμα δικαίου»; Ένα πολιτικά ορθό ψέμα αλλά, παρ' όλα αυτά, ψέμα.
Το να λέμε ότι οι εταιρείες εξουσιάζουν τον πολιτισμό μας είναι απλώς ένας πρώτος υπαινιγμός για το εταιρικό matrix που έχει γίνει η «πραγματικότητα» μας.
Έχουμε ακόμα και τεχνητό χρήμα για να εξυπηρετούνται οι εμπορικές ανάγκες των τεχνητών ανθρώπων που «συναλλάσσονται επαγγελματικά» στον τεχνητό (εταιρικό) κόσμο. Αυτό το τεχνητό χρήμα αποκαλείται «πίστωση» ή «νόμιμo νόμισμα». Το χρήμα είναι credits, ηλεκτρονικές μονάδες πίστωσης στα κομπιούτερ των Τραπεζών. Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχει νομικός ορισμός για τα ευρώ, είτε σαν πίστωση είτε σαν νόμιμο νόμισμα. Πίστωση υπάρχει μόνο μέσα στο μυαλό μας. Δεν είναι απτή, πραγματική είναι μια σύμβαση...
Η πίστωση είναι μόνο μια υπόσχεση πληρωμής. Αρχικά, η πίστωση ήταν μια υπόσχεση για εξόφληση των οφειλών σε γνήσιο χρήμα (χρυσό ή ασήμι). Σήμερα, η πίστωση εξοφλείται απλώς με περισσότερη πίστωση. Αγοράζουμε υπαρκτά προϊόντα με τίποτα περισσότερο από μια υπόσχεση πληρωμής. Και το πιο σημαντικό είναι ότι η υπόσχεση μας δεν μπορεί ποτέ να εκπληρωθεί.
Πού βασίζεται τελικά η παγκοσμιοποιημένη οικονομία μας; Ποια ιδέα είναι τόσο ζωτική για την ευημερία μας, που υπολογίζεται κάθε ημέρα και μπορεί να καθορίσει το αν η οικονομία μας «πετάει» ή καταρρέει από την κρίση; Η «καταναλωτική εμπιστοσύνη». Αλλά τι είναι αυτή η «εμπιστοσύνη»; Υποσχέσεις! Αν οι Ευρωπαίοι καταναλωτές χάσουν την εμπιστοσύνη τους στη βασική υπόσχεση της τεχνητής πραγματικότητας, ολόκληρη η οικονομία μας μπορεί να καταρρεύσει μέσα στη φτώχια, το χάος ακόμα και την βαριά κατάθλιψη, το χρέος επάνω στο οποίο έχει βασισθεί αυτός ο τρόπος ζωής δεν θα μπορέσει να εξοφληθεί ποτέ παρά μόνο με περισσότερο χρέος (υποσχέσεις). Αυτή η εναλλακτική πραγματικότητα είναι μια νόμιμη φαντασία.
Tο Matrix στην καθημερινή ζωή
Στην Ευρώπη, το 1968, υπήρξε ένας χρόνος-σταθμός των λαϊκών διαδηλώσεων εναντίον των σχεδίων των Επικυρίαρχων. Αλλά, όπως μας λέει ο Σάμιουελ Χάντιγκτον, καθηγητής του Χάρβαρντ και στρατηγικός νους του «Πολέμου των Πολιτισμών», οι «δημοκρατικές» κοινωνίες δεν μπορούν να λειτουργήσουν παρά μόνο αν οι πολίτες γίνουν παθητικοί!
Τις δύο τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, το δυτικό κεφάλαιο χρειαζόταν να βρει έναν τρόπο να γίνει πιο ανταγωνιστικό στις παγκόσμιες αγορές και τα στρατηγικά μυαλά της ελίτ, όπως ο Χάντιγκτον, κατάλαβαν πλήρως την ανάγκη αυτή. Γι' αυτό δημιούργησαν ένα ισχυρό κίνητρο ώστε να προχωρήσουν οι απαραίτητες ρυθμίσεις στο φαντασιακό επίπεδο.
Έτσι, στήθηκε ένας υπερεθνικός προπαγανδιστικός ιστός σε συνδυασμό με την τεχνητή, εκ των έσω (ΕΣΣΔ, Αν. Γερμανία) και την υποχρεωτική, δια της βίας (Γιουγκοσλαβία, Ιράκ) κατάρρευση των διαφορετικών κοσμοειδώλων, για να πείσει τις μάζες και ιδιαίτερα τις νέες γενιές, για τα «καλά» της παγκοσμιοποίησης: τη θυσία της λαϊκής ευημερίας, την αποδοχή της εσωτερικής ανεργίας, τη διάλυση των σωματείων, την ημι-απασχόληση, την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας υποδομής, κλπ... Η ενοποιημένη παγκόσμια οικονομία μετέτρεψε το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου σε μια διεθνή κοινότητα, ένα matrix που υπηρετεί δήθεν ανθρωπιστικούς σκοπούς. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καταστρέφει τις εθνικές οικονομίες, η CIA εκπαιδεύει τις φιλοδυτικές μιλίτσιες και τους αυριανούς «τρομοκράτες» και σπέρνει παντού φυλετικές και εμφύλιες συγκρούσεις. Συγχρόνως το AIDS εξαπλώνεται με γοργό ρυθμό ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (WTO) χρησιμοποιεί τους νόμους της αγοράς για να εμποδίσει τα φάρμακα να φθάσουν στα θύματα!
Το matrix ορίζει τη «δημοκρατία» ως τον ανταγωνισμό πολιτικών κομμάτων, επειδή αυτό είναι το παιγνίδι που έχουν μάθει εδώ και πολύ καιρό να παίζουν οι συνωμοτικές ελίτ για να διαφθείρουν και να εκμεταλλεύονται τις κοινωνίες. Επίσης, ορίζει ως «ελεύθερη επιχείρηση» την ασυδοσία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου και την αισχρή τοκογλυφία των μαφιόζων-τραπεζιτών «banksters»...
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αναρίθμητες εναλλακτικές προτάσεις απέναντι σ' αυτήν την καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και διαφορετικές κοινωνίες (όπως οι αραβικές χώρες, φερ' ειπείν) θα μπορούσαν να διαλέξουν διαφορετικά συστήματα, εάν αφήνονταν να αποφασίσουν ελεύθερα. Όπως το θέτει ο Μορφέας: «Εκτός του matrix τα πάντα είναι δυνατά και δεν υπάρχουν όρια».
Το πιο φανερό μέσον της παγκοσμιοποίησης-matrix είναι οι νέες τεχνικές κοινωνικού ελέγχου και ελέγχου του νου μέσα σε μια καταπιεστική κοινωνία με μια ισχυρή, στρατιωτικοποιημένη αστυνομική δύναμη.
Η επίθεση του Matrix στις 11/9 κατά των ΗΠΑ
Οι πολιτισμοί, σύμφωνα με τη θεωρία του Χάντιγκτον, που εκφράστηκε στο βιβλίο Η Σύγκρουση των Πολιτισμών, είναι οι υπέρτατες ανθρώπινες φυλές και η σύγκρουση των πολιτισμών είναι μια φυλετική διαμάχη σε παγκόσμια κλίμακα. Η θρησκεία παίζει ρόλο-κλειδί στην ανάλυση του Χάντιγκτον.
Με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας, το 1648, ο ευρωπαϊκός πολιτισμός ξέφυγε από μια περίοδο εκατόν τριάντα χρόνων πολέμου (1511-1648) όπου κυριάρχησε μια όλο και εξαπλούμενη θρησκευτική πολεμική σύγκρουση, η οποία απείλησε να οδηγήσει τους εμπλεκόμενους σε μια κατάσταση ανάλογη με αυτή των σκοτεινών αιώνων της Ευρώπης. Σήμερα η ελίτ που είναι γύρω από τον Μπους προσπαθεί να ανατρέψει την αρχή αυτής της Συνθήκης της Βεστφαλίας.
Οι δυνάμεις, που απεργάζονται μια τέτοια φοβερή έκβαση, βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη και διάδοση ενός συγκεκριμένου θρησκευτικο-πολιτικού κινήματος με βάση τις ΗΠΑ, μιας ολοκληρωτικής ιδεολογίας στην πραγματικότητα, στην οποία ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσένεϋ (Dick Cheney) αποτελεί κεντρικό πρόσωπο. Εάν καταλάβουμε ότι το σημερινό μπουσικό καθεστώς της Ουάσιγκτον είναι κάτι ανάλογο, σε μεταμοντέρνα εκδοχή, του ναζιστικού καθεστώτος -και δυνάμει μια πυρηνική απειλή για την ανθρωπότητα- τότε θα καταλάβουμε ότι χρειαζόταν να κατασκευάσει ένα γεγονός ανάλογο με εκείνο της πυρκαγιάς του Ράιχσταγκ, στις 27 Φεβρουαρίου του 1933, το οποίο ήταν η πρόφαση που χρησιμοποιήθηκε για να αποκτήσει ο Χίτλερ δικτατορικές εξουσίες και να προχωρήσει στον Β' Παγκόσμιο πόλεμο.
Στις 11/9/2001, κατά την επίθεση εναντίον των Δίδυμων Πύργων, η ίδια η ανθρώπινη πραγματικότητα υπέστη μια επίθεση για την οποία το matrix μπορεί να αποτελέσει μια χρήσιμη, αν και με κάποιες ατέλειες, μεταφορά.
Δεν μιλάμε για επιστημονική φαντασία εδώ ούτε ανακαλύπτουμε θεωρίες. Έχουμε γεγονότα που μιλάνε, γνωστά σε όλους όσοι είναι στοιχειωδώς ενήμεροι. Θυμάστε την πρώτη αντίδραση του Χένρυ Κίσσιγκερ για τα γεγονότα της 11/9 την ίδια ημέρα;
«Πρόκειται για μια ολοκληρωμένη επίθεση από το σύστημα της τρομοκρατίας, που απαιτεί μια ολοκληρωμένη απάντηση», είπε. Από τι είναι ολοκληρωμένη ώστε το σύστημα αυτό (matrix) να επιτύχει τέτοιο επίπεδο θανάσιμης ακρίβειας, συντονισμού και συγχρονισμού;
Αργότερα, ο Κίσσιγκερ προσχώρησε στην άποψη του προέδρου Μπους περί «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Μίλησε, όμως, για τον μακροχρόνιο αγώνα κατά των κακών δραστών. Μπορεί να ερμηνευθεί αυτό σαν αναφορά σε έναν πιο διεισδυτικό, απρόσωπο και υπερ-εθνικό εσωτερικό εχθρό, που δημιουργεί βολικούς αποδιοπομπαίους τράγους και συνήθεις υπόπτους για να καλύψει τις επιθέσεις του.
Η προσομοιωμένη αυτή ενέργεια (επίθεση) συνέβη στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και συνέβαλε αποφασιστικά στα να παραδοθεί η εξουσία στο κίνημα αυτό των οργουελιανών-αυτοκρατορικών δυνάμεων που ελέγχουν σήμερα τις ΗΠΑ και επηρεάζουν αποφασιστικά την πορεία και τον χαρακτήρα του matrix της παγκοσμιοποίησης.
Ο Πόλεμος των Πολιτισμών
Οι δυνάμεις αυτές εκφράζονται από μια ετερόκλητη συμμαχία. Κυριαρχούν οι έξαλλοι φονταμενταλιστές του αμερικανικού νότου, που ουσιαστικά υπηρετούν τη νέα θρησκεία της Αποκάλυψης, με πολλές γαρνιτούρες γνωστικισμού. (Έχουμε μιλήσει και παλαιότερα γι' αυτό το φαινόμενο αλλά θα επανέλθουμε στα επόμενα τεύχη αναλυτικότερα). Αυτοί εκπροσωπούνται στην αμερικανική κυβέρνηση από τον υπουργό Δικαιοσύνης Τζον Άσκροφτ. Μαζί τους είναι συστρατευμένοι παράγοντες του αμερικανικού κατεστημένου που προέρχονται από τα φυτώρια της Κου Κλουξ Κλαν, μαζί με αντι-σημίτες και από κοντά οι αυτοαποκαλούμενοι σιωνιστές, οι οποίοι στην πλειοψηφία τους είναι πρώην τροτσκιστές ή ανήκαν σε παρόμοια ρεύματα αφοσιωμένων αθεϊστών. Το πάνθεον των χριστιανο-φασιστών συμπληρώνουν οι δεξιοί καθολικοί και οι νεο-συντηρητικοί της Ανατολικής Ακτής μαζί με τους Αναγεννημένους Χριστιανούς (reborn Christians), οι οποίοι στην πλειοψηφία τους ανήκαν παλαιότερα σε διάφορες θρησκευτικές τάσεις του new age.
Τα μεγάλα αστέρια των τελευταίων είναι ο αναπληρωτής υπουργός Άμυνας Πωλ Γούλφοβιτς και ο ιεραπόστολος του «πολέμου των πολιτισμών», Ρίτσαρντ Περλ. Τα πιστεύω όλου αυτού του μπλοκ έχουν πολύ βαθύτερες ρίζες στους φιλοναζιστικούς κύκλους του Β' Παγκοσμίου πολέμου στις ΗΠΑ, όπως και οι πανθεϊστές της παγκόσμιας θρησκείας του H.G. Wells (θαυμαστή του Χίτλερ), ο ειδικός στη στρατιωτική στρατηγική καθηγητής και μαθηματικός Άλμπερτ Βόλστετερ και ο γερμανοεβραϊκής καταγωγής νεοσυντηρητικός φιλόσοφος Λίο Στράους.
Το αναπόφευκτο της σύγκρουσης των πολιτισμών υποστηρίζει και ένας άλλος κρυφός γκουρού αυτής της ιδεολογίας, ο 85χρονος Βρετανός μανδαρίνος του Βρετανικού Γραφείου Αραβικών Υποθέσεων, Μπέρναρντ Λιούις (Bernard Lewis), ο οποίος υπήρξε άνθρωπος-βιτρίνα του Λονδίνου στις ΗΠΑ από το 1974, όταν τοποθετήθηκε στην έδρα H.G. Wells στο Κέντρο Ανωτέρων Σπουδών του Πανεπιστημίου του Πρίνστον, για να εξασφαλίσει την αμερικανική συμμόρφωση με τους βρετανικούς γεωπολιτικούς χειρισμούς στην Μέση Ανατολή.
Το ανώτερο αυτό στέλεχος της βρετανικής αντικατασκοπίας είναι το στιβαρό χέρι πίσω από την εκστρατεία των Αμερικανών νεο-συντηρητικών για έναν νέο τριακονταετή πόλεμο στην Ευρασία (ο Λιούις έγραψε ένα βιβλίο το 1967 με τίτλο Οι Ασσασσίνοι, όπου εξυμνεί τις αρετές αυτής της μυστικής οργάνωσης)· Στις 19 Φεβρουαρίου 1996, ο Λιούις πήγε στην Ιερουσαλήμ, όπου εκφώνησε λόγο στην 9η ετήσια συνάντηση του παγκόσμιου κέντρου Μπινάι Μπερίθ με θέμα «Η Μέση Ανατολή προς το Έτος 2000». Ο γιος του, Μάικλ Λιούις (Michael Lewis), είναι διευθυντής μιας μυστικής αμερικανο-ισραηλινής οργάνωσης, μιας σημαντικής πηγής προπαγάνδας και παραπληροφόρησης, που πλημμυρίζει σήμερα το αμερικανικό Κογκρέσσο και τα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης με φιλοπολεμικές κραυγές.
Το έργο παίζεται ήδη μπροστά στα μάτια εκατομμυρίων Αμερικανών, αποχαυνωμένων από το πιο εξελιγμένο mind control και τους εκατοντάδες ενσωματωμένους σκηνοθέτες-δημοσιογράφους... Πρωταγωνιστεί ο... χριστιανός πρόεδρος Μπους ο νεότερος, μέλος της διαβολικής μυστικής εταιρείας Νεκροκεφαλή και Οστά. Στους άλλους ρόλους, με παλιά ακριβοπληρωμένα συμβόλαια στις μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, ηθοποιοί όπως ο Μιλόσεβιτς, ο Μπιν Λάντεν και ο Σαντάμ Χουσεΐν. Φτηνοί και αναλώσιμοι κομπάρσοι, οι λαοί της Γιουγκοσλαβίας, του Αφγανιστάν και του Ιράκ...
Αλλά και το γεγονός ότι οι ΗΠΑ, το κράτος με το μεγαλύτερο έλλειμμα στον πλανήτη, παίζουν τον ρόλο του πλανητάρχη είναι μια τεχνητή πραγματικότητα. Απλώς, οι ΗΠΑ είναι η επιλεγμένη υπερδύναμη για να παίζει αυτόν τον ρόλο από τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, την Τριμερή Επιτροπή και τα άλλα κέντρα των Επικυρίαρχων που χρειάζονται την πολεμική αυτή μηχανή σ' αυτή τη φάση της ιστορίας.
Ζούμε σύμφωνα με ένα σύστημα πεποιθήσεων που συχνά (αν όχι πάντα) ψεύδεται. Είμαστε περικυκλωμένοι, παραγκωνισμένοι και σε μερικές περιπτώσεις αντικατεστημένοι από τεχνητές οντότητες και πλάσματα δικαίου. Αυτό το matrix του φανταστικού έχει κατασκευαστεί για να απομακρύνει τον κόσμο από τα μάτια μας και να μας κρύψει την αλήθεια ότι γεννηθήκαμε στη σκλαβιά, γεννηθήκαμε σε μια φυλακή που δεν μπορούμε να μυρίσουμε ή να γευθούμε ή να αγγίξουμε. Μια φυλακή για το μυαλό μας».
Το μυστικό του matrix του 21ου αιώνα κρύβεται καλά μέσα στις μυστικές υπηρεσίες (και εταιρείες) που αποτελούν πλέοντα μεταφυσικό κέντρο του μετανεωτερικού κόσμου που μπορεί να υλοποιεί τα σημαντικά φαινόμενα από το μη είναι στο είναι...
Οι εξελίξεις καθοδηγούνται απολυταρχικά από τις υποχθόνιες κρύπτες και το άβατο των μυστικών κέντρων των Επικυρίαρχων εντός των οποίων αναπτύσσεται μια μεταφυσική κοινωνική μηχανική: το Σχέδιο για την Ιστορία. Όλοι αισθάνονται τους δαίμονες που κυβερνούν τον κόσμο αλλά δεν μπορούν να τους δουν, όπως ο Νήο στην ταινία πριν να πάρει το κόκκινο χάπι...
*[Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Τρίτο Μάτι", τ. Ιουνίου 2003)
[Πηγή: MusicHeaven, Αύγουστος 2007]
