"Οι πρόσφυγες από
την Ανατολική Θράκη μετά τον ξεριζωμό τους από τις πατρογονικές τους εστίες, ευλαβικά
μετέφεραν όλα τα έθιμα και τα δρώμενα τους στα χωριά που εγκαταστάθηκαν στην σημερινή
Θράκη. Έθιμα παράξενα, μείγμα εκλαϊκευμένου Χριστιανισμού με τα κατάλοιπα της πανάρχαιας
Διονυσιακής λατρείας. Η τόσο ισχυρή μίξη των δύο θρησκειών δημιούργησε μία πλούσια
θρακική παράδοση, όπου θέση σε αυτή έχουν τόσο οι άγιοι, όσο τα στοιχειά και οι
νεράιδες.
Τα έθιμα και οι
προλήψεις των παλαιών Θρακών επηρέαζαν την καθημερινή τους ζωή άλλοτε θετικά και
άλλοτε αρνητικά. Σηματοδοτούσαν και συνόδευαν περιόδους χαράς και λύπης, μα πάνω
απ όλα θύμιζαν στον άνθρωπο την θνητή και σύντομη ύπαρξη του, δίνοντας του την ώθηση
να επικοινωνήσει και να ενωθεί με το θείο.
Ένα δρώμενο, μοναδικό
στον ελλαδικό χώρο, που μεταφέρθηκε από τους Θράκες πρόσφυγες σε αρκετά χωριά της
Ξάνθης, ήταν και αυτό της θέασης των νεκρών αγαπημένων προσώπων μία φορά κάθε χρόνο.
Οι γεροντότεροι το ονόμαζαν “πηγαδισμό των ψυχών” και τελούνταν μόνο σαράντα ημέρες
μετά το Πάσχα, την ημέρα που εορτάζεται πάντα η Ανάληψη του Κυρίου.
Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους όποιος είχε νεκρό συγγενή και ήθελε να τον δεί, πήγαινε πριν ακόμη ανατείλει ο ήλιος σε ένα από τα πηγάδια που έπαιρναν το νερό. Όσοι λοιπόν συγκεντρώνονταν εκεί έπαιρναν θέση πάνω από το στόμιο του πηγαδιού και σκέπαζαν τα κεφάλια τους με ένα μαύρο ύφασμα. Καθώς ο ήλιος ανέτειλε και τα πρώτα χρώματα της μέρας διαδέχονταν το σκοτάδι, οι ψυχές των νεκρών άρχιζαν να περνούν αργά και σε σειρά μέσα από το νερό στον πάτο του πηγαδιού. Το πλήθος των νεκρών ήταν μεγάλο και τα χαρακτηριστικά τους ήταν τα ίδια με αυτά που είχαν ενώ ζούσαν. Όλοι έβλεπαν τους αγαπημένους νεκρούς τους να περνούν και ξεσπούσαν σε κλάματα και φωνές. Κάποιοι μάλιστα από τους νεκρούς έστρεφαν το κεφάλι τους προς τα επάνω και κοιτούσαν τους συγγενείς του, ενώ οι περισσότεροι απλά βημάτιζαν λυπημένοι.
Πολλές μαρτυρίες
γερόντων που παρακολούθησαν τον “πηγαδισμό” επιβεβαιώνουν ότι πράγματι έβλεπαν το
πλήθος των νεκρών και αναγνώρισαν τα νεκρά συγγενικά τους πρόσωπα. Χαρακτηριστικά
μου ανέφερε μία ηλικιωμένη κυρία που έγινε μάρτυρας του φαινομένου, ότι είχε χάσει
τον άνδρα της 3 μήνες πριν το Πάσχα το έτος 1956. Όταν έφτασε η μέρα της Αναλήψεως
πήγε στο πηγάδι του χωριού της μαζί με άλλες γυναίκες για να δουν τον πηγαδισμό
των ψυχών και να δεί και τον άνδρα της. Όταν άρχισαν οι ψυχές να περνούν, χρειάστηκε
να περιμένει μία ώρα περίπου μέχρι να περάσει ο άνδρας της από τον πάτο του πηγαδιού.
Καθώς περνούσε λοιπόν σήκωσε το κεφάλι του και την κοίταξε για λίγα δευτερόλεπτα
πριν χαθεί στο σκοτάδι του νερού.
Πάμπολλες είναι
οι αναφορές για το φαινόμενο του πηγαδισμού από τους γέροντες που έβλεπαν τους νεκρούς
να περνούν μπροστά από τα μάτια τους. Αυτό που σήμερα φαντάζει εξωπραγματικό και
απίστευτο για πολλούς, τότε ήταν κάτι το απολύτως φυσιολογικό που μπορούσαν να δουν
όλοι.
Τι άλλαξε λοιπόν και σήμερα
δεν βλέπουμε τίποτα απ΄ όλα αυτά τα θαυμαστά που βίωναν οι παλαιότεροι; Μήπως εξορκίζοντας
τις προλήψεις τους, καταφέραμε να εξορίσουμε και την ομορφιά της ψυχής μας".
Ιωάννης Καρυοφυλάκης
