Επειδή η Ιταλία διοικείται από έναν μη εκλεγμένο πρωθυπουργό, ενώ ολόκληρη η αντιπολίτευση είναι υπέρ της υιοθέτησης της λιρέτας, ο κίνδυνος εξόδου της είναι πολύ μεγάλος – οπότε δεν είναι απίθανο να προηγηθεί η αποχώρηση της Γερμανίας
Μετά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής, όπου η Ελλάδα τοποθετήθηκε απέναντι στο δίλημμα της υπογραφής ενός τρίτου μνημονίου ή της εξόδου της από την Ευρωζώνη, λόγω της οποίας θα μπορούσε ίσως να διαλυθεί η νομισματική ένωση, όλα θεωρούνται πλέον εφικτά – ειδικά εάν αρνηθεί η Γερμανία να αλλάξει την τακτική του μερκαντιλισμού που ακολουθεί εις βάρος των υπολοίπων εταίρων της, πόσο μάλλον εάν πάψει να υπάρχει η προοπτική της πολιτικής και δημοσιονομικής ολοκλήρωσης (Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης).
Μέχρι στιγμής βέβαια, η Ευρωζώνη συνεχίζει να υπάρχει και να λειτουργεί, ενάντια σε κάθε οικονομική λογική, αποκλειστικά και μόνο με τη βοήθεια της ΕΚΤ – αφού, χωρίς την υπόσχεση του διοικητή της, σύμφωνα με την οποία θα κάνει ότι είναι δυνατόν για την προστασία του ευρώ, καθώς επίσης χωρίς την κοινωνικοποίηση των επισφαλών χρεών ορισμένων χωρών μέσω της αγοράς των ομολόγων τους, το κοινό νόμισμα θα αποτελούσε ήδη παρελθόν.
Εν τούτοις, η διατήρηση στη ζωή είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από τη θεραπεία – όπως ακριβώς ένας ασθενής, ο οποίος συνεχίζει να ζει, χωρίς να γίνεται προσπάθεια αντιμετώπισης των αιτιών της αρρώστιας του. Στην προκειμένη περίπτωση, η υπερχρέωση πολλών κρατών, η οποία συνεχίζει να κλιμακώνεται, κυρίως όμως οι μεγάλες, φυγόκεντρες διαφορές τους στο επίπεδο της ανταγωνιστικότητας, οι οποίες προκαλούν τα ελλείμματα και αυξάνουν τα χρέη τους, δεν επιλύονται – οπότε η ασθένεια επιδεινώνεται.
Όσον αφορά τώρα τη δήθεν επιτυχία ορισμένων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, σε σχέση με την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων τους, είναι ουτοπικό να πιστεύει κανείς πως θα καταφέρουν τελικά να μειώσουν τα χρέη τους – αφού, ακόμη και στην καλύτερη των περιπτώσεων, θα χρειαζόντουσαν δεκαετίες πολιτικής λιτότητας, οι οποίες δεν θα γινόντουσαν ανεκτές από τους Πολίτες τους.
Επομένως, η μοναδική δυνατότητα για να διασωθεί η Ευρωζώνη παραμένει η πολιτική ένωση της – μέσω της οποίας τα πλεονάσματα των χωρών του βορά θα εξισορροπούσαν τα ελλείμματα του νότου, με τη μεταφορά χρημάτων, με τη χρήση των ευρωομολόγων κλπ. Η στάση όμως της Γερμανίας, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν επιτρέπει τέτοιου είδους ελπίδες – οπότε δεν είναι παράλογο να ασχοληθεί κανείς με ορισμένα σενάρια διάλυσης της Ευρωζώνης, έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένος για μία τέτοια δυσάρεστη εξέλιξη.
.
Σενάριο 1: Η έξοδος της Ελλάδας από την Ευρωζώνη
Οι Γερμανοί επιμένουν σχετικά με το ότι, πρέπει να υπάρχει μία διαδικασία ελεγχόμενης χρεοκοπίας κάποιας χώρας, όταν είναι αθεράπευτα υπερχρεωμένη – όπως στην περίπτωση των επιχειρήσεων, όταν πτωχεύουν.
Προφανώς εννοούν τη διαγραφή μέρους των δημοσίων χρεών της, έναντι της εκποίησης των περιουσιακών της στοιχείων, όπως έχει ήδη συμφωνηθεί με το μνημόνιο νούμερο τρία – επίσης, τα περαιτέρω μέτρα λιτότητας, τη συμμετοχή των ιδιωτών με τα δικά τους περιουσιακά στοιχεία όταν δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια τους, τη δήμευση μέρους των καταθέσεων τους, την αυξημένη φορολόγηση κλπ.
Όλα τα παραπάνω με την τοποθέτηση της χώρας υπό ξένη επιτήρηση, όπως ακριβώς με το σύνδικο πτώχευσης που αναλαμβάνει τη διαχείριση των επιχειρήσεων – κάτι που επίσης συμβαίνει ήδη, κρίνοντας από τη δραστηριοποίηση της Τρόικας στην Ελλάδα, μετά τη συμφωνία της 13ης Ιουλίου.
Επειδή όμως δεν φαίνεται να έχει συμφωνηθεί η διαγραφή μέρους του δημοσίου χρέους, αλλά απλά να υπάρχει μία ασαφής υπόσχεση, η διαδικασία είναι ημιτελής – επιβαρύνοντας μόνο την Ελλάδα και καθόλου τους πιστωτές της, χωρίς καμία προοπτική για το μέλλον.
Ως εκ τούτου, η πιθανότητα αποχώρησης της χώρας μας από το κοινό νόμισμα παραμένει μεγάλη – πόσο μάλλον μετά τη διάσπαση του κυβερνώντος κόμματος, η οποία εντείνει την πολιτική αστάθεια, επιδεινώνοντας σημαντικά τα οικονομικά μεγέθη της Ελλάδας (άρθρο).
Στα πλαίσια αυτά, ο αρχηγός της αριστερής πλατφόρμας, ο οποίος φαίνεται πως έχει μολυνθεί με το μικρόβιο της εξουσίας λόγω της τοποθέτησης του σε υπουργική θέση, παρά το ότι δεν έχει ούτε τις ελάχιστες απαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες, επιδιώκει την υιοθέτηση της δραχμής – ελπίζουμε όχι σε μυστική συμφωνία με τον πρωθυπουργό, κάτι που όμως δεν μπορούμε να αποκλείσουμε.
Κάτι τέτοιο βέβαια προϋποθέτει την άρνηση της πληρωμής του δημοσίου χρέους, οπότε την πλήρη απομόνωση της Ελλάδας από τον υπόλοιπο πλανήτη για ένα μεγάλο διάστημα, έως ότου υπάρξει μία κάποια συμφωνία με τους πιστωτές της – όπως στην περίπτωση της Αργεντινής, όπου διήρκεσε τρία χρόνια, με αποτέλεσμα η διαγραφή του 75% περίπου να επαναφέρει απλά το χρέος λίγο επάνω από τα προηγούμενα επίπεδα (γράφημα), λόγω της υποτίμησης του νομίσματος της (ανάλυση).
Προφανώς δε θα έπρεπε να εθνικοποιηθούν οι τράπεζες με μέσα που δεν έχει η χώρα στη διάθεση της, ενώ τα ταμεία της είναι άδεια, χωρίς να διαθέτει ξένο συνάλλαγμα, οπότε θα αναγκαζόταν να ζητήσει τη «βοήθεια» του ΔΝΤ – γεγονός που σημαίνει πως θα εξαθλιωνόταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, αφού θα υπήρχαν ελλείμματα βασικών ειδών διατροφής, φαρμάκων και ενέργειας.
Τέλος, θα κατέρρεαν για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα οι βασικοί πυλώνες της οικονομίας της (τουρισμός, ναυτιλία, βιομηχανία) – ενώ θα μεσολαβούσαν μεγάλες κοινωνικές αναταραχές και συγκρούσεις λόγω των παραπάνω, σε συνδυασμό με την αρχική υποτίμηση του νέου νομίσματος σε επίπεδα που θα υπερέβαιναν το 50% (ανάλογη πτώση μισθών και συντάξεων, λόγω μικρότερης αγοραστικής αξίας των εισοδημάτων).
Οι πιθανότητες να επικρατήσει ένα τέτοιο σενάριο, κρίνοντας από το ότι «επιδοτείται» τόσο από το εξωτερικό (Η.Π.Α., Μ. Βρετανία), όσο και από το εσωτερικό (κυβερνών κόμμα, «πατριωτικές» παρατάξεις υπέρ της δραχμής, οι οποίες εκμεταλλεύονται τη στάση της Γερμανίας), είναι αρκετά μεγάλες – παρά τα τρομακτικά του επακόλουθα, τα οποία όμως δεν συνειδητοποιεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, θεωρώντας τα ως προσπάθειες εκφοβισμού και υποταγής της χώρας στους δανειστές της.
Φυσικά υπάρχουν ορισμένοι αξιόλογοι Έλληνες, οι οποίοι τοποθετούνται υπέρ της υιοθέτησης της δραχμής, θεωρώντας το ως μία αξιοπρεπή, υπερήφανη, εθνική στάση. Εν προκειμένω θα συμφωνούσαμε, εάν το επιλέγαμε εμείς και δεν μας έδιωχναν – εάν είχαμε την πρόθεση να εξυπηρετήσουμε το χρέος μας έστω αφού προηγηθεί η επιμήκυνση του με χαμηλά επιτόκια ή εάν το χρηματοδοτούσαμε εσωτερικά, όπως η Ιταλία και η Ιαπωνία, χωρίς να φυγαδεύουμε τις καταθέσεις στο εξωτερικό.
Επίσης, εάν ενημερώναμε σωστά για τα επώδυνα επακόλουθα όλους τους Έλληνες, εάν θα μπορούσε να επιβιώσει μία μικρή χώρα με το δικό της νόμισμα σε περιβάλλον παγκοσμιοποίησης ή εάν θεωρούσαμε πως το εγχείρημα του ευρώ έχει μόνο «νομισματική χροιά» – κάτι που ασφαλώς δεν συμβαίνει.
Σε κάθε περίπτωση, έχουμε την άποψη πως οι συνέπειες για την υπόλοιπη Ευρωζώνη θα ήταν πλέον περιορισμένες, ενώ δεν θα κινδύνευε να διαλυθεί – κυρίως επειδή η καθυστέρηση των διαπραγματεύσεων εκ μέρους της κυβέρνησης, έδωσε τόσο στις αγορές, όσο και στη Γερμανία το χρόνο, να αφομοιώσουν/ελέγξουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Αντίθετα, θα επιταχυνόταν ίσως η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με μεγάλες πιθανότητες υπό την ηγεμονία της Γερμανίας – αφού η κατάσταση της Ελλάδας θα τρομοκρατούσε τους Πολίτες όλων των υπολοίπων χωρών.
Σενάριο 2: Η έξοδος της Γερμανίας από την Ευρωζώνη
Τελευταία αναφέρθηκε σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο ο πρώην διευθυντής του ΔΝΤ κ. A. Mody, θεωρώντας ότι θα αποτελούσε μία λύση για τα προβλήματα της Ευρωζώνης – ενώ δεν φαίνεται να αφήνει αδιάφορο τον άξονα Γαλλίας – Ιταλίας (άρθρο).
Πρόκειται για ένα μη πιθανό σενάριο, αλλά όχι αδιανόητο – αφού οι χώρες του νότου, ειδικά η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, θα ήταν σε θέση πολύ πιο εύκολα να υιοθετήσουν μία κοινή οικονομική πολιτική, από ότι μαζί με τη Γερμανία.
Εκτός αυτού, η Γερμανία θα μπορούσε να αναλάβει την πρωτοβουλία, όταν θα διαπίστωνε πως η συμμετοχή της στην Ευρωζώνη θα αύξανε τους κινδύνους για την οικονομία της, χωρίς τα μέχρι σήμερα πλεονεκτήματα – ενώ έχουμε την άποψη πως δεν θα θελήσει ποτέ να αμοιβαιοποιθούν τα χρέη των χωρών της Ευρωζώνης. Πόσο μάλλον όταν έχει ένα εναλλακτικό σχέδιο στα συρτάρια της, για κάθε ενδεχόμενο (ανάλυση).
Σε μία τέτοια περίπτωση, η υιοθέτηση του μάρκου θα έπρεπε να συμβεί κυριολεκτικά μέσα σε μία νύχτα – το πιθανότερο, μία Κυριακή πρωί. Τα αποτελέσματα για τις μεγάλες χώρες της περιφέρειας θα ήταν εξαιρετικά θετικά, ειδικά για τις εξαγωγικές εταιρείες – αφού το ευρώ θα υποτιμούταν, ενώ το μάρκο θα ανατιμούταν, οπότε θα αυξάνονταν οι εξαγωγές των χωρών του ευρώ και θα μειώνονταν οι εισαγωγές τους.
Η εσωτερική ζήτηση/κατανάλωση των κρατών της Ευρωζώνης θα αυξανόταν επίσης, αφού θα σταματούσε η πολιτική λιτότητας, ενώ ο πληθωρισμός θα κλιμακωνόταν – οπότε θα διενεργούνταν περισσότερες επενδύσεις, με εξαιρετικά θετικά αποτελέσματα για την καταπολέμηση της ανεργίας, για τα χρηματιστήρια κοκ.
Το αντίθετο ακριβώς θα συνέβαινε στη Γερμανία, όπου οι εταιρείες της, ειδικά οι εξαγωγικές, θα δέχονταν τεράστιες πιέσεις – επειδή η ανατίμηση του μάρκου θα μείωνε σε μεγάλο βαθμό την ανταγωνιστικότητα τους, οπότε θα έχαναν μεγάλα μερίδια αγοράς.
Εν πρώτοις λοιπόν, η οικονομία της θα βυθιζόταν στην ύφεση, όπως συνέβη με την Ελβετία όταν αποδέσμευσε το φράγκο από το ευρώ – κάτι με το οποίο όμως θα μπορούσε να ανταπεξέλθει, μέσω της μείωσης των μισθών των εργαζομένων της (εσωτερική υποτίμηση), αφού έχει συνηθίσει να τους εκμεταλλεύεται για πάρα πολλές δεκαετίες.
.
Σενάριο 3: Η έξοδος της Ιταλίας από την Ευρωζώνη
Κατά την άποψη πολλών, είναι απλά θέμα χρόνου η επικράτηση πολιτικών κομμάτων στην Ισπανία, στη Γαλλία ή στην Ιταλία, τα οποία θα επιδιώξουν την έξοδο των χωρών τους από τη νομισματική ένωση – με πιθανότερο υποψήφιο την Ιταλία, η οποία θα είχε πολύ μεγάλα πλεονεκτήματα από την υιοθέτηση της λιρέτας.
Άλλωστε, τα πλεονάσματα στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της ήταν πολύ υψηλότερα από αυτά της Γερμανίας πριν την υιοθέτηση του ευρώ – έχοντας αντιστραφεί μετά (γράφημα, σκούρα καμπύλη, αριστερή στήλη), αν και ευρίσκονται ξανά σε ανοδική πορεία. Εκτός αυτού, λόγω του εσωτερικού δανεισμού της (50%) είναι πολύ λιγότερο εξαρτημένη από τα ξένα κεφάλαια – ενώ όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης είναι εναντίον του ευρώ.
Φυσικά η έξοδος της Ιταλίας θα προκαλούσε χάος στην Ευρωζώνη, η οποία πιθανότατα θα διαλυόταν – ενώ φαίνεται ότι δεν έχει ακόμη αποφασιστεί η εκδίωξη της Ελλάδας, επειδή υπάρχουν φόβοι πως θα ακολουθούσε αμέσως μετά η Ιταλία.
Προφανώς θα προηγούταν μεγάλες εκροές κεφαλαίων με προορισμό κυρίως τη Γερμανία, η ΕΚΤ θα βοηθούσε την Ιταλία με έκτακτα προγράμματα ρευστότητας για τις τράπεζες της (ELA), ενώ οι απαιτήσεις της Γερμανίας από το Target II (άρθρο) θα κορυφώνονταν – φέρνοντας την σε πολύ δύσκολη θέση.
Περαιτέρω, θα προκαλούταν μία τεράστια αναστάτωση στις χρηματαγορές, με αποτέλεσμα την πτώση των τιμών όλων των παγίων περιουσιακών στοιχείων εκτός της Ιταλίας (ακίνητα, μετοχές κλπ.) – ενώ η Γερμανία θα αντιμετωπιζόταν πολύ επιφυλακτικά, λόγω του ότι θα υπήρχαν φόβοι απώλειας των δανείων της τόσο προς την Ιταλία, όσο και προς τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης.
Φυσικά η Ιταλία θα υιοθετούσε ελέγχους κεφαλαίων, για να αποφευχθούν οι μεγάλες εκροές – ενώ οι τιμές των εισηγμένων εταιρειών θα εκτοξεύονταν στα ύψη, αφενός μεν λόγω των ελέγχων κεφαλαίων, αφετέρου επειδή θα κλιμακώνονταν οι μελλοντικές προοπτικές τους.
Η Ευρώπη, όπως επίσης ο υπόλοιπος πλανήτης, θα βυθιζόταν στην ύφεση, ειδικά η Γερμανία – οι εξαγωγές της οποίας θα κατέρρεαν, ενώ οι απώλειες των δανείων της θα προκαλούσαν τεράστια προβλήματα στις τράπεζες της, καθώς επίσης στις ασφαλιστικές εταιρείες.
Οι μεγάλοι κερδισμένοι θα ήταν εκείνες οι χώρες, οι οποίες διαθέτουν ισχυρά νομίσματα, όπως οι Η.Π.Α., η Νορβηγία και η Ελβετία – ενώ η ΕΚΤ θα υποχρεωνόταν να αυξήσει την ποσότητα χρήματος, αγοράζοντας με γρήγορο ρυθμό ομόλογα όλων των χωρών της Ευρωζώνης.
.
Επίλογος
Η Γερμανία φοβάται ασφαλώς τις συνέπειες της εξόδου της Ιταλίας από την Ευρωζώνη, οπότε η Ελλάδα έχει ακόμη ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της – επειδή θα μπορούσε να την προκαλέσει, εάν αποφασιζόταν η εκδίωξη της.
Με δεδομένο όμως το ότι, η Ιταλία διοικείται από έναν μη εκλεγμένο πρωθυπουργό, ενώ ολόκληρη η αντιπολίτευση είναι υπέρ της υιοθέτησης της λιρέτας, ο κίνδυνος εξόδου της είναι πάρα πολύ μεγάλος, με ή χωρίς την Ελλάδα – οπότε ίσως προηγηθεί το απίθανο αλλά όχι αδιανόητο σενάριο της εξόδου της Γερμανίας.
Με βάση άλλωστε αυτά που γνωρίζουμε για τη χώρα, η ασάφεια όσον αφορά το μέλλον δεν ταιριάζει καθόλου στην ιδιοσυγκρασία της – οπότε οι επιλογές της είναι είτε η πολιτική ένωση της Ευρωζώνης, είναι η ελεγχόμενη επιστροφή στο μάρκο, όσο υπάρχει ακόμη καιρός έως τις επόμενες ιταλικές εκλογές (ή τις γαλλικές το 2017).
Φυσικά όλοι γνωρίζουν πως ο αρχικός δημιουργός του ευρώ, οι Η.Π.Α. (σενάριο), καιροφυλακτούν – μη επιθυμώντας πλέον ένα ανταγωνιστικό στο δολάριο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα ή/και την περαιτέρω ενδυνάμωση της Γερμανίας.
