από το Vestnik Kavkaza
.
Η Ιρανική κυβέρνηση ήταν μεταξύ των πρώτων που εξέφρασαν την υποστήριξή τους προς τη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας κατά το πρόσφατο αποτυχημένο πραξικόπημα. Ανώτατοι Ιρανοί αξιωματούχοι, όπως ο πρόεδρος, ο υπουργός Εξωτερικών, και ο Πρόεδρος της Βουλής μίλησαν επίσης με τους ομολόγους τους στην Τουρκία. Γιατί το Ιράν είναι τόσο πρόθυμο να δηλώσει αντίθετο στην απόπειρα πραξικοπήματος, δεδομένου του ότι οι Ιρανο – Τουρκικές σχέσεις, ιδιαίτερα κατά την προεδρία του Ερντογάν, ήταν μάλλον ψυχρές τα τελευταία χρόνια;
Ένας λόγος είναι ότι το ίδιο το Ιράν είναι δυνητικά ευάλωτο σε απόπειρες πραξικοπήματος. Παρότι η πιθανότητα ενός στρατιωτικού πραξικοπήματος δεν είναι πολύ υψηλή – καθώς οι «Φρουροί της Επανάστασης» είναι η πραγματική στρατιωτική δύναμη στη χώρα – ισχυρές στρατιωτικές ή πολιτικές φατρίες θα μπορούσαν να καταφύγουν σε παράνομα μέσα προκειμένου να υπονομεύσουν μια νόμιμη κυβέρνηση, ειδικά εάν στόχευαν σε μία πιο μετριοπαθή ή μεταρυθμιστική πορεία της χώρας. Ως εκ τούτου, ένας κύριος λόγος για την αντίδραση του Ιράν ήταν η αντίθεση στη χρήση παράνομων – και ειδικότερα στρατιωτικών – μέσων προκειμένου να αλλοιωθούν οι χαρακτήρες των κυβερνήσεων.
Ένας άλλος λόγος για το Ιράν, ήταν η αβεβαιότητα σχετικά με την ταυτότητα των συνωμοτών. Αν οι συνωμότες ήταν κεμαλιστές, το Ιράν δεν θα μπορούσε να αναμένει καλύτερη μεταχείριση από την Τουρκία από εκείνη που του επιφύλαξε ο Ερντογάν. Οι Ιρανοί ηγέτες θυμούνται τις τεταμένες σχέσεις με την Τουρκία σε όλη την δεκαετία του 1980 και του 1990, όταν οι στρατηγοί ασκούσαν την πραγματική εξουσία στη χώρα, είτε ανοιχτά είτε παρασκηνιακά. Η μόνη εξαίρεση ήταν το πολύ σύντομο διάλειμμα της κυβέρνησης Ερμπακάν (Ιούνιος 1996 – Ιούνιος 1997).
Αν, όπως ισχυρίζεται ο Ερντογάν, οι συνωμότες ήταν οι οπαδοί του Φετουλάχ Γκιουλέν, οι Ιρανο – Τουρκικές σχέσεις είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χειροτερεύαν. Ο Γκιουλέν έχει απόψεις πολύ αντι – Σιιτικές. Οι αντι-σιιτικές τάσεις του Ερντογάν, οι οποίες εκτείνονται εώς τους Αλεβίτες της Τουρκίας, οφείλονται εν μέρει στο ότι ο ίδιος ήταν κάποτε ένας καλόπιστος οπαδός του Γκιουλέν. Εκτός από αντι – σιίτης, ο Γκιουλέν φέρεται επίσης να είναι αντι – Ιρανός. Σύμφωνα με μία φήμη, ο Γκιουλέν έχει πει ότι «εάν ο δρόμος προς τον Παράδεισο διέρχεται από το Ιράν, θα αρνηθεί να τον διαβεί». Πρόκειται για ψευδή φήμη, αλλά είναι σαφές ότι ο Γκιουλέν και οι οπαδοί του δεν έχουν καμία αγάπη για το Ιράν. Στην πραγματικότητα, κάποιες τουρκικές εφημερίδες υποστηρίζουν πως στο παρελθόν ο Γκιουλέν έχει αναφερθεί στο Ιράν ως τον «Πέρση Σατανά». Ως εκ τούτου, μια Γκιουλενική ηγεσία στην Τουρκία, θα ακολουθούσε μια πολύ πιο αντι – Ιρανική πολιτική και θα συνεργαζόταν ακόμη πιο στενά με τους αντιπάλους και τους εχθρούς του Ιράν στην περιοχή. Με λίγα λόγια, μια κυβέρνηση Γκιουλενιστών θα υπονόμευε την ασφάλεια και την πολιτική και περιφερειακή θέση του Ιράν.
Ένας άλλος λόγος θα μπορούσε να είναι ότι το Ιράν είχε συνειδητοποιήσει ότι τους τελευταίους μήνες ο Ερντογάν έχει υπαναχωρήσει σοβαρά ως προς την εξωτερική του πολιτική. Ως αποτέλεσμα, έχει αρχίσει να επιδιορθώνει τις σχέσεις της Τουρκίας με τους γείτονές της, ενδεχομένως και με τη Συρία, κι ακόμη και με τον ηγέτη της Μπασάρ αλ – Άσαντ. Ως εκ τούτου, ένας τρόπον τινά ταπεινωμένος και διαλλακτικός Ερντογάν θα ήταν προτιμότερος για το Ιράν από μια νέα κυβέρνηση με αντι – σιιτικές και αντι -περσικές τάσεις.
Τώρα που ο Ερντογάν ανέκτησε την εξουσία, θα απαντήσει θετικά στην υποστηρίριξη του Ιράν ή θα επανέλθει στις παρελθούσες πολιτικές; Μια πιο θετική τουρκική πολιτική απέναντι στο Ιράν θα έχει σαφή οικονομικά και άλλα οφέλη για τις δύο χώρες. Η Τουρκία για παράδειγμα, μπορεί να αυξήσει την εισαγωγή Ιρανικού φυσικού αερίου και να επενδύσει σε Ιρανικές βιομηχανίες και άλλες επιχειρήσεις. Το Ιράν θα μπορούσε επίσης να ενεργήσει ως μεσολαβητής στις σχέσεις της Τουρκίας με το Ιράκ και οι τρεις χώρες θα μπορούσαν να αναλάβουν πολλά κοινά και κερδοφόρα οικονομικά εγχειρήματα. Περισσότερο συνεργατικές Τουρκο – Ιρανικές σχέσεις θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε αμοιβαία επωφελή εγχειρήματα που αφορούν χώρες του Νοτίου Καυκάσου, ιδίως το Αζερμπαϊτζάν. Ομοίως, η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσσία θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Καλύτερες Τουρκο – Ιρανικές σχέσεις θα βελτιώσουν επίσης τη θέση του Ιράν έναντι της Σαουδικής Αραβίας και των Αραβικών Κρατών του Κόλπου. Αν κάποια αραβικά κράτη συμμετείχαν όντως στην απόπειρα πραξικοπήματος, όπως εικάζουν ορισμένα περιφερειακά μέσα ενημέρωσης, η Τουρκία θα μπορούσε να κινηθεί εγγύτερα προς το Ιράν.
Ωστόσο, υπάρχουν όρια στην ανάπτυξη στενότερων Τουρκο – Ιρανικών σχέσεων και συνεργασίας σε περιφερειακά ζητήματα. Το πραξικόπημα δεν έχει αλλάξει τη βαθιά θρησκευτική και, σε κάποιο βαθμό εθνοτική, απέχθειά του Ερντογάν απέναντι στο Ιράν. Ούτε έχει εξαλείψει τις ανταγωνιστικές του παρορμήσεις. Είναι ακόμη πιο σημαντικό, το ότι η Τουρκία θα πρέπει να έχει κατά νου τους δεσμούς της με τη «Δύση». Ένα μεγάλο μέρος της πρόσφατης ισχύος και του κύρους της Τουρκίας προέρχεται από τις σχέσεις της με τη «Δύση», συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής της στο ΝΑΤΟ. Ως εκ τούτου, η Τουρκία και ο Ερντογάν θα πρέπει να είναι προσεκτικοί ώστε οι αλλαγές στην Τουρκική πολιτική να μη θέσουν σε κίνδυνο αυτούς τους δεσμούς.
Πέρα από τις δυνητικές επιπτώσεις του για το μέλλον των Τουρκο – Ιρανικών σχέσεων, το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία θα μπορούσε να επηρρεάσει κυρίως τη στάση της Ευρώπης απέναντι στο Ιράν. Με την Τουρκία να εισέρχεται σε μια δύσκολη και αβέβαιη φάση, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, η Ευρώπη μπορεί να αντιμετωπίσει διαφορετικά το Ιράν και να είναι περισσότερο πρόθυμη να το προσεγγίσει, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει μια περισσότερο ισχυρή πολιτική οικονομικής εμπλοκής στο Ιράν. Τα γεγονότα στην Τουρκία, σε συνδυασμό με άλλες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή – όπως η σχεδόν αναπόφευκτη κρίση διαδοχής στη Σαουδική Αραβία – θα πρέπει να αποτρέψει τους Ευρωπαίους από το να «βάλουν όλα τ’ αυγά τους σε ένα ή δύο καλάθια» και να τους κάνει να συνειδητοποιήσουν ότι η διασπορά κινδύνου είναι η καλύτερη στρατηγική.
Ωστόσο, τα γεγονότα στην Τουρκία δεν είναι πιθανό να έχουν μεγάλες επιπτώσεις στην οπτική των ΗΠΑ απέναντι στο Ιράν. Οι ενάντιοι στη βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν είναι πολύ ισχυρότεροι στις ΗΠΑ απ’ ότι στην Ευρώπη. Και φυσικά, υπάρχει η αβεβαιότητα των επικείμενων προεδρικών εκλογών στις Ηνωμένες Πολιτείες.
.Απόδοση: Πετροβούβαλος/Αβέρωφ
