Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Θ. ΔΡΙΒΑ*
Χωρίς υπερβολές και μανίες για αναμονή καταστροφών, η Τουρκία πλησιάζει το δικό της «σημείο 0». Ο τρόπος που λειτουργεί το τουρκικό κράτος σε συνδυασμό με την θαυμαστή οικονομική ανάπτυξη που πέτυχε κατά τα έτη 2004-2014, μας αποκαλύπτει την πλήρη εικόνα της Τουρκίας, καθιστώντας την πλέον, περισσότερο προβλέψιμη.
Αυτό, ίσως να είναι και το σημαντικότερο κέρδος που μπορεί να αποκομίσει ο Ελληνισμός. Ο πρώην Τούρκος Πρέσβης στην Αθήνα Ali Tuygan (μεταξύ άλλων), σε ένα πολύ σύντομο αλλά περιεκτικότατο κείμενό του, αξιολογεί τις εξωτερικές σχέσεις της Τουρκίας.(1)[1]
Το κείμενό του, είναι πράγματι πολύ σημαντικό και επιδέχεται πολλών αναγνώσεων αλλά και διδαχών, κυρίως για τη χώρα μας, σε πολλά επίπεδα. Ποιά είναι τα σημαντικά σημεία του κειμένου του Τuygan που πολύ ψύχραιμα αξιολογεί την εξωτερική πολιτική μιας χώρας που αρκετοί εδώ στην Ελλάδα, θαύμαζαν για το business making της και την καθιστούσαν και πρότυπο ανάπτυξης και για την Ελλάδα…
Η ιεράρχηση των σχέσεων της Τουρκίας σύμφωνα με τον Τuygan
Κάτι που πρέπει να αναγνωρίσουμε τόσο στον Τούρκο διπλωμάτη, όσο και στην Τουρκία συνολικά, είναι πως παρόλη την επίθεση του Ερντογάν σε όλα τα μέτωπα στην εξωτερική του πολιτική, φαίνεται πως υπήρχε μια ιεραρχία αλλά και ένας διαχωρισμός. Κατά τις μέρες των πολλαπλών κρίσεων της χώρας μας, Έλληνες που είχαν αντίστοιχες ή /και παρεμφερείς αξιωματικές θέσεις με τον Tuygan, απαντούσαν σε κάθε ερώτημα που αφορούσε τα ελληνικά συμφέροντα πως «η Ελλάδα, βρίσκεται στην Ε.Ε και στο ΝΑΤΟ.». Η φράση εντός των εισαγωγικών, δινόταν δια πάσαν νόσον…έτσι ώστε πιστέψαμε, πως δεν υπάρχει λόγος να έχουμε εξωτερική πολιτική. Κρίση στη Συρία; Κρίση στην Ουκρανία; Κρίση στη Μεσόγειο; Ποιές είναι οι ελληνικές θέσεις; «Ανήκουμε στην Ε.Ε και στο ΝΑΤΟ». Το αντιφατικό της υπόθεσης: Είναι οι ίδιοι που κάνουν κριτική στη χώρα οτι δεν έχει σταθερή στρατηγική και οτι δεν αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.
Ο Τούρκος πρώην Πρέσβης στην Αθήνα, ξεκινά να περιγράψει τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ. Με μία λέξη τις χαρακτηρίζει «οργισμένες». Αναφορικά με τη Ρωσία και τις σχέσεις που έχει πλέον η Άγκυρα με αυτήν, χρησιμοποιεί έναν διαχωρισμό: «για τους αισιόδοξους, χαρακτηρίζονται ως «τεταμένες» για τους απαισιόδοξους, ως «εχθρικές». Για τις σινο-τουρκικές σχέσεις, χρησιμοποιεί τον χαρακτηρισμό «ανήσυχες». Ακολούθως, ξεκινά να αποτιμά τις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, την Ε.Ε, τον ΟΗΕ και τα κράτη της περιοχής. Ήδη παρατηρούμε κάτι σημαντικό. Η Τουρκία, έχει προτεραιότητα στα τρία ισχυρά κράτη της διεθνούς πολιτικής. Η Άγκυρα ανήκει σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς και περιφερειακούς και παγκόσμιους. Ο Tuygan, δεν είχε κάποια πρόχειρη απάντηση, αντίστοιχη των συνηθισμένων ελληνικών θέσεων.
Για τις σχέσεις μεταξύ Άγκυρας και ΝΑΤΟ, θεωρεί πως τις πλαισιώνει η έλλειψη εμπιστοσύνης. Για τις σχέσεις Τουρκίας με την Ε.Ε, μολονότι αναφέρει κάποιους αρνητικούς χαρακτηρισμούς, θεωρεί πιο εύστοχη ερμηνεία των σχέσεων με την περίφραση «μη ουσιαστικές συμφωνίες». Πολύ ενδιαφέρουσα (και αμφιλεγόμενη) είναι η ερμηνεία που δίνει στις σχέσεις της Τουρκίας με τον Ο.Η.Ε. Χαρακτηρίζει τον Ο.Η.Ε «τουρκικό σάκκο του μποξ». Για τη Συρία, αναφέρει πως ήταν φίλη χώρα και έγινε εχθρική. Για τη σχέση της Άγκυρας με το Ισραήλ, δε λέει κάτι διαφορετικό από αυτό που ισχυρίζονται και στο Τελ Αβίβ. Δεν πρόκειται να αναπτυχθούν αντίστοιχες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, με αυτές που υφίσταντο πριν το 2010. Αναφορικά με το Ιράκ, αναφέρει πως η Τουρκία είναι «γείτονας σε δυσαρμονία» με τη Βαγδάτη. Όσο για τις τουρκο-αιγυπτιακές σχέσεις, χρησιμοποιεί την πιο βαριά λέξη που μπορεί να περιλάβει η διπλωματική γλώσσα καθώς τις χαρακτηρίζει «εχθρικές». Αβέβαιη επίσης χαρακτηρίζει τη σχέση της Άγκυρας με το Κατάρ, εχθρότητα θεωρεί πως έχει αρχίσει να πλαισιώνει τις σχέσεις Τουρκίας και Ιράν, ενώ χαρακτηρίζει ως «βολική» τη συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία (επομένως, αρκετά βραχυπρόθεσμη και συγκυριακή).
Το κείμενο του πρώην Τούρκου διπλωμάτη, κλείνει με τη συγκριτική αποτίμηση των έργων και των ημερών του ΑΚΡ κατά την προηγούμενη δεκαετία. Μιλά για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Τουρκίας και Ε.Ε, την πρώτη επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία αμέσως μετά την εκλογή του και για τα θερμά λόγια που είπε για τον Ατατούρκ, τις ζωντανές σχέσεις που είχε με το Ισραήλ, το Ιράν και την Άιγυπτο και θέτει το ρητορικό ερώτημα «πώς λοιπόν φτάσαμε ως εδώ;». Θεωρεί πως η έλλειψη πραγματισμού της Τουρκίας, αποτελεί τον υπαίτιο παράγοντα της γεωπολιτικής κατρακύλας της. Μάλιστα, λέει χαρακτηριστικά πως η τουρκική κυβέρνηση οφείλει να κατηγορεί τον εαυτό της και προτρέπει να αφήσει τους μεγαλοϊδεατισμούς.
Η παγίδα στην οποία έπεσε η Τουρκία και η ταλαιπωρημένη «πραγματικότητα» Ελλάδας και Κύπρου.
Το κείμενο του Tuygan, είναι ένας παιάνας στον πραγματισμό. Για τη μορφή του πραγματισμού για την οποία αξίζει όμως να μιλούμε. Στην Ελλάδα, υπάρχουν δύο κυρίαρχες ομάδες «ανάγνωσης» του πραγματισμού, οι οποίες δυστυχώς, βρίσκονται σε ανταγωνισμό που δεν προχωρά στη σύνθεση. Από τη μία πλευρά, έχουμε εκείνους (δρώντες, ακαδημαϊκούς και δημοσιολόγους) οι οποίοι απαιτούν εδώ και τώρα…ΑΟΖ. Ας δουν τον προϋπολογισμό των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Στα έτη της «σταθερότητας», που ήταν να μας προειδοποιούν και πράξουν αναλόγως; Η δεύτερη ομάδα, είναι εκείνη που έχει κάνει έναν αδριάντα στον Θουκυδίδη και έχει ταυτίσει τον πραγματισμό με την υποχωρητικότητα. Είσαι πραγματιστής, μόνο αν μετράς ποσοτικά χαρακτηριστικά. Εκείνοι, βλέπουν τον προύπολογισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων αλλά δεν κοιτούν την περιφερειακά πανίσχυρη Τουρκία της προηγούμενης δεκαετίας, πώς «ξοδεύει» την ισχύ της. Οι μεν, έχουν κάνει την πραγματικότητα να ιππεύει την «ελπίδα» τους και οι δε…να «γονατίζει» στο φόβο τους.
Με αρκετή προσοχή, μπορούμε να πούμε πως ο Tuygan, προαναγγέλλει έναν («κεμαλικό»;) επικήδειο για το ΑΚΡ. Παρόλα αυτά, η ιεράρχηση και μόνο των τουρκικών σχέσεων με άλλες χώρες και οργανισμούς, δείχνει το δρόμο του τρόπου με τον οποίον οικοδομείται μια εξωτερική πολιτική, άσχετα αν στο τέλος πετύχει ή αποτύχει. Η Τουρκία, έχει αποτύχει από τη μέρα που αποφάσισε να προβεί στο ρίσκο του απεγκλωβισμού της από την τριμερή στρατηγική συνεργασία της με ΗΠΑ και Ισραήλ. Και αυτό το ρίσκο αλλά και τα όσα αναφέρει ο Tuygan που έλαβαν ΄χωρα κατά την προηγούμενη δεκαετία, είχαν ως στόχο να εξυπηρετήσουν την εδαφική επέκταση της Τουρκίας. Η κυριαρχία και η εδαφική επέκταση, είναι πολύ δύσκολη πλέον σε παγκόσμια κλίμακα. Η Τουρκία, προσπάθησε να αυξήσει το ΑΕΠ της προκειμένου να μετατρέψει την οικονομική της ισχύ σε πολιτικο-στρατιωτική και όχι για να βελτιώσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της.
Η διαπίστωση που θέλει τη διασυνοραική αναθεώρηση, δύσκολη, δεν ισχύει μόνο για την Τουρκία. Ισχύει και για τους Κούρδους. Ένα δεδικασμένο που θα επικάθεται απλά στην αυτοδιάθεση ενός λαού που θεωρεί εαυτόν, κάτι παραπάνω από μειονότητα που ζει εντός ενός κράτους, θα μπορούσε να προκαλέσει χάος τόσο στη Μέση Ανατολή, όσο και σε διεθνές επίπεδο. Τα κουρδικά αιτήματα, μπορούσαν μόνο από έναν πόλεμο να λάβουν χώρα σε διεθνή σοβαρή συζήτηση. Οι Κούρδοι της Συρίας, έχουν την ευλογία να στηρίζονται τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από τη Ρωσία. Η Τουρκία, κάθε μέρα πέφτει και σε μια παγίδα, καθώς τα όσα θα κρίνουν το μέλλον της, έχουν μπει στην τελική ευθεία. Η Τουρκία έπεσε στην παγίδα ουσιαστικά, από τη μέρα που ξεκίνησε να υλοποιεί το δόγμα Νταβούτογλου. Οι Κούρδοι, θυσιάζουν το άιμα τους και αργά ή γρήγορα η «διεθνής κοινή γνώμη» θα χαρίσει την συμπάθειά της σε έναν λαό που καταπιέζεται, υφίσταται επιθετικό πόλεμο και που η Τουρκία προσπαθεί να αφανίσει. Με αυτόν τον τρόπο, οι θυσίες των Κούρδων, θα δικαιωθούν. Οι τουρκικές προβοκάτσιες πλέον, δεν ιδρώνουν κανενός το αυτί και ό,τι κάνει η Τουρκία, έχει τη μορφή κίνησης απελπισίας.
Σωτήρια αποφυγή τετελεσμένων για τον Ελληνισμό.
Η Ελλάδα και η Κύπρος, όσο μπορούν και όσο τους επιτρέπει η δύναμή τους, πρέπει να αποφύγουν να «συζητήσουν» με ένα κράτος που έχει κυβέρνηση η οποία μπορεί να μην κυβερνά την Τουρκία το προσεχές διάστημα. Η συνεχής φθορά της Τουρκίας, είναι το μόνο βέβαιο και είναι ίσως η μόνη πραγματικότητα στην οποία οφείλει ο Ελληνισμός να εστιάσει αναφορικά με την Τουρκία. Τις τελευταίες μέρες, η Τουρκία, τορπιλίζει τις συνομιλίες για το Κυπριακό και ταυτόχρονα, βρίσκει αντιμέτωπη και εκεί, τη Ρωσία. Βασικός λόγος που η Τουρκία δεν επιθυμεί να λύσει το Κυπριακό, παρά το «θετικό momentum» που για άλλη μια φορά καλλιεργήθηκε –όπως και τον Νοέμβριο του 2012- είναι πως δεν μπορεί να ανοίξει ένα τέτοιο ζήτημα πάνω σε όσα θα αντιμετωπίσει στη Συρία, των οποίων οι συνέπειες, δεν έχουν καν αρχίσει να λαμβάνουν χώρα. Έναν επιθετικό γείτονα που έχει γίνει διεθνής ταραξίας στα μάτια συμμάχων (νυν και πρωήν) και εχθρών (νυν και πρώην) τον αφήνεις να φθαρεί όσο περισσότερο γίνεται, ειδικά από τη στιγμή που η φθορά του, είναι αποτέλεσμα δικών του επιλογών και μάλιστα επιλογών που η διεθνής κοινή γνώμη τις θεωρεί ηθικά καθημαγμένες και τα επίσημα κράτη ως επικίνδυνες για τα ίδια, μιας και η Τουρκία μέσω του ΝΑΤΟ, προσπαθεί να τα σύρει σε έναν πόλεμο που θα είναι καταστρεπτικός.
Σε λίγους μήνες, παράλληλα με τις εξελίξεις που θα τρέχουν στη Συρία, στις ΗΠΑ υπάρχουν εκλογές. Το μέλλον του προσφυγικού ζητήματος είναι αβέβαιο. Λύσεις σαν αυτές του Κυπριακού, δεν πρέπει να λάβουν χώρα σε μια τέτοια συγκυρία όσο και αν έχει γίνει εμμονή η λύση του, κυρίως από τον αμερικανικό παράγοντα ο οποίος εδώ και δύο έτη προσπαθεί να δημιουργήσει επιτυχίες στο εξωτερικό, καθώς η κυβέρνηση Ομπάμα, δεν κατάφερε να δικαιώσει τις προσδοκίες των αμερικανών πολιτών στο εσωτερικό των ΗΠΑ στις οποίες επανέρχεται πάλι η οικονομική αβεβαιότητα. Ο θάνατος του Μπιν Λάντεν, βαπτίστηκε από τις ΗΠΑ σαν το τέλος της τρομοκρατίας. Λίγους μήνες μετά, δραστηριοποιήθηκε το ΙΚ. Η συμφωνία με το Ιράν, όσο ιστορική και να είναι, δεν έχει ακόμη λάβει χώρα στην πραγματικότητα, όχι μόνο λόγω των όσων γίνονται στη Συρία, αλλά και γιατί προς το παρόν φαίνεται η ανάδυση μιας «ρωσο-ιρανικής άνοιξης».
Η αποφυγή τετελεσμένων γεγονότων εις βάρος του Ελληνισμού και η επινόηση των τρόπων που θα καταστήσουν για πρώτη φορά ουσιαστική την αναβλητικότητα και προς όφελος του Ελληνισμού, πρέπει να είναι η μόνη «πραγματικότητα» που πρέπει να μας απασχολεί.
- Υποψήφιος Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων
(1) Το κείμενο του Ali Τuygan, δημοσιευμένο στι διαδικτυακό τόπο: http://diplomaticopinion.com/2016/02/16/synopsis-turkeys-foreign-relations/ .
