Αποκωδικοποιώντας τις ειδήσεις στα ΜΜΕ
του Aλέξανδρου Νίκλαν
Εδώ και πάρα πολύ καιρό υπάρχει ένας βομβαρδισμός από πληροφορίες σχετικά με τη διεθνή τρομοκρατία, ενώ παράλληλα πολλά από τα γεγονότα που συμβαίνουν δημιουργούν απορίες στον μέσο πολίτη του κόσμου ως προς το γιατί δεν μπορεί κάποιος να συλλάβει τους τρομοκράτες πριν διαπράξουν κάποιο χτύπημα, αλλά και πώς αυτοί καταφέρνουν να λειτουργούν μέσα σε κράτη όπου η παρακολούθηση πλέον είναι τόσο έντονη και με πολλά τεχνολογικά μέσα.
Για να μπορέσει κάποιος να αντιληφθεί τι συμβαίνει, ίσως θα ήταν καλό να εξηγηθούν με απλά λόγια οι πιθανές δομές ομάδων δράσης που ανήκουν στον χώρο της τρομοκρατίας ή/και στον εγκληματικό χώρο. Με αυτό τον τρόπο, θα είναι ευκολότερο στον απλό αναγνώστη/τηλεθεατή να κατανοεί τι σημαίνει ο κάθε όρος που χρησιμοποιείται στα ΜΜΕ σχετικά με πυρήνες-δίκτυα και άλλα συναφή, αλλά και να αντιληφθεί τι ακριβώς δυσκολεύει τον εντοπισμό και τη σύλληψή τους.
Ι. Διπλός πυρήνας
Η απλή μορφή λειτουργίας μιας ομάδας, που στηρίζει την οργάνωσή της σε ένα απευθείας κανάλι διαταγών και επικοινωνίας των μελών με τον επικεφαλής του κάθε σχήματος. Δηλαδή κάτι σαν Α <-> Β.
Πρόκειται για μια συγκεντρωτική μορφή λειτουργίας ομάδων που ονομάζονται «πυρήνες». Ο κάθε πυρήνας είτε αντιπροσωπεύει μια ομάδα ανθρώπων, είτε έναν μόνο του άνθρωπο, που λειτουργεί με βοήθεια και συνεργασία σε όλα τα επίπεδα – από τον σχεδιασμό, μέχρι και την εκτέλεση ενός τρομοκρατικού χτυπήματος.
ΙΙ. Ομάδες πυρήνων σε οργάνωση άστρου
ή διαδοχικής σύνδεσης
Παραλλαγή του παραπάνω τρόπου λειτουργίας, όπου ο Α (επικεφαλής) έχει απευθείας επικοινωνία με τον Β και ένα τρίτο Γ πυρήνα. Εδώ η διαφορά είναι πως ο Β δεν γνωρίζει και δεν έχει άμεση επαφή με τον Γ. H επιχειρησιακή δομή ενός συνόλου πυρήνων μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω, με μορφή αστεριού (star), όπου υπάρχουν πολλαπλοί πυρήνες γύρω από τον κεντρικό Α , με τον κεντρικό πυρήνα να επικοινωνεί με όλους (σ.σ. κάποιοι ίσως και μεταξύ τους, χωρίς την παρέμβαση του Α). Παρόμοια μορφή παρατηρείται σε αρκετές οργανωμένες ομάδες εγκλήματος σήμερα.
Σε αυτόν τον τρόπο οργάνωσης είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί ο ηγετικός ρόλος κάποιου πυρήνα εντός του συνόλου. Πολλές φορές στα ελληνικά δρώμενα έχουν ακουστεί παρόμοιες ιστορίες, με διάφορες ομάδες που λειτουργούσαν με τη λογική των συγκοινωνούντων δοχείων. Έτσι, με τη σύλληψη/ διάλυση της μίας από την ΕΛ.ΑΣ, η επόμενη φαινόταν να αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στην εκτέλεση πράξεων, απορροφώντας ανά περιπτώσεις και μέρος των υπόλοιπων πυρήνων. Γι’ αυτό και είναι πολύ σημαντικό πάντα να υπάρχει μια γενική εικόνα και πληροφόρηση για τον αριθμό και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των πυρήνων, έτσι ώστε να μπορεί να προληφθεί μια μετατόπιση του κέντρου δράσης, πριν ακόμα αυτή υλοποιηθεί.
Το δύσκολο έργο των Υπηρεσιών Ασφαλείας απέναντι σε τέτοιους σχηματισμούς πυρήνων, που μπορεί να είναι και «ανάμεικτης δομής», είναι φανερό ακόμα και σε κάποιον μη ειδικό.
Ένα παράδειγμα της παραπάνω δομής άστρου, με συνδυασμό όλων των υπολοίπων (mixed cell -Fused), είναι το πρόσφατο παρελθόν (και παρόν) με την Αλ Κάιντα και τις αντίστοιχες προσπάθειες διάλυσής της, καθώς καταβάλλεται μια φοβερά δύσκολη προσπάθεια να εντοπιστεί μια πηγή και ο εκτελεστής της τρομοκρατικής πράξης, πριν φτάσει στο τελικό στάδιο δράσης. Σημειωτέον ότι αρκετοί πυρήνες έχουν σύνδεση και με εγκληματικές οργανώσεις, οι οποίες διευρύνουν τον κύκλο ανίχνευσης/έρευνας και, φυσικά, και τον βαθμό δυσκολίας επίλυσης και πρόληψης.
ΙΙΙ. Μοναχικός Λύκος
Ο «αγαπημένος» χαρακτηρισμός από τα ΜΜΕ τελευταία, καθώς έχει «μυστικιστικό ήχο» στα αυτιά του μέσου πολίτη. Ο Μοναχικός Λύκος κατ’ ουσία απεικονίζεται στον παρακάτω ορισμό (αν και δεν περιορίζεται αποκλειστικά σε αυτόν): πρόκειται για τον δράστη εκείνον που έχει περάσει από μια διαδικασία και εκπαίδευση/κατήχηση με ριζοσπαστικό περιεχόμενο, η οποία θα τον φέρει σε θέση εκτέλεσης ενός σχεδίου, χωρίς να έχει καμία επαφή με τρίτο πρόσωπο ή πυρήνα, ή γενικότερα οργάνωση (παράδειγμα τέτοιας δράσης είναι ο δράστης της Νορβηγίας Anders Behring και ο Adam Lanza στις ΗΠΑ).
Με απλά λόγια, είναι ο άνθρωπος που έχει απορροφήσει και απορροφηθεί από μια ακραία ιδεολογία βίας από πηγές έμμεσες και διδαχές τρίτων. Έτσι, λειτουργεί απομονωμένα, χωρίς κανένα σημείο που να εμφανίζει διαταγές ή σύνδεση με άλλη οντότητα, παρά μόνο βάσει της ίδιας της ιδεολογίας με την οποία έχει κατηχηθεί, προχωρώντας ο ίδιος αυτόνομα σε πράξη τρομοκρατική. Η χρηματοδότηση της τρομοκρατικής του πράξης είναι συνήθως από ίδια μέσα, γι’ αυτό και είναι περιορισμένης δραστικής εμβέλειας σε κάποιο πιθανό χτύπημα.
Με αυτό το πλαίσιο ορισμού θα έπρεπε προφανώς να απορρίπτεται η συσχέτιση δραστών, όπως εκείνων στο Παρίσι πρόσφατα ή στο Σαν Μπερναντίνο, στις ΗΠΑ. Διότι οι δράστες μπορεί να έδρασαν χωρίς επικοινωνία, όμως οι δεσμοί τους με τρομοκρατικές οργανώσεις ήταν υπαρκτοί.
Οι Υπηρεσίες των ΗΠΑ ανέπτυξαν πρόσφατα γι’ αυτούς τους δράστες τον όρο active shooter, που δίνει πολύ μεγαλύτερο εύρος και χώρο για δράσεις τρομοκρατών, οι οποίοι ναι μεν λειτουργούν μεμονωμένα, αλλά έχουν σαφείς δεσμούς με οργανώσεις.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε «δράση διεθνούς τρομοκρατίας». Υπάρχουν μεν κινήσεις εξτρεμιστών και ομάδων πολιτικών άκρων, αλλά αυτό που προσδιορίζεται σήμερα ως “διεθνής τρομοκρατία” δεν έχει κάνει την εμφάνισή του διά πράξεων στον ελλαδικό χώρο. Υπάρχουν γενικά ομάδες που σχετίζονται με τη διεθνή τρομοκρατία στην Ελλάδα, μέσα από εγκληματικά δίκτυα; Διόλου απίθανο...
Στο παρελθόν και στο σύγχρονο παρόν, τόσο η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία, όσο και η ΕΛ.ΑΣ., έχουν αντιμετωπίσει αρκετά περιστατικά που ήταν αρκούντως ύποπτα. Από μεταφορές βαρέος οπλισμού, μέχρι και κατά λάθος εκρήξεις από αλλοδαπούς σε διαμερίσματα στη Θεσσαλονίκη (http: //www.tanea.gr/ellada/artcle/?aid=46 62479).
Μάλιστα, ειδικά την περίοδο 2003-4, που η Ελλάδα ήταν το κέντρο προσοχής για όλο τον κόσμο λόγω Ολυμπιάδας, αλλά και επειδή όλες οι εταιρείες ασφάλειας και αντίστοιχα συμφέροντα είχαν έρθει εδώ, διάφορα γεγονότα και καταστάσεις είχαν διαρρεύσει στον ελληνικό Τύπο. Για παράδειγμα, οι «φερόμενες απαγωγές αλλοδαπών» με οχήματα και με ανοχή της Ελληνικής Κυβέρνησης, μέχρι και η ύπαρξη μονάδων της CIA που μετέφεραν υπόπτους για συμμετοχή στην Αλ Κάιντα όταν είχαν εντοπιστεί σε παράνομα τζαμιά εντός της Ελλάδος (http://www.sekist.gr/EA/Papers/784/20.htm).
Επίσης είχαμε και περιπτώσεις με αποστολές φακέλων με ύποπτο περιεχόμενο σε πρεσβείες του εξωτερικού, αλλά και την αποστολή εκρηκτικού μηχανισμού εντός του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, που οδήγησε στον θάνατο του αστυνομικού υποδιευθυντή Γιώργου Βασιλάκη. Δεν έχουν λείψει, ακόμα, και διάφορες συλλήψεις πρόσφατα στα ελληνικά σύνορα ύποπτων ατόμων που μετείχαν ισλαμικών φανατικών ομάδων στα πεδία της Συρίας και του Ιράκ.
Παράλληλα, όμως, με τους πιθανούς τρομοκράτες διεθνούς επιπέδου στην Ελλάδα, προερχόμενους από την Ανατολή, υπήρξε και μια είσοδος μεγάλης κλίμακας από τον Βορρά, από όπου εισήλθε το οργανωμένο έγκλημα των Βαλκανίων, με κύριο «ηγέτη» τις αλβανικές ομάδες του UCK. Όπλα, ναρκωτικά και πορνεία είναι, άλλωστε, τα τρία κύρια συστατικά που χρηματοδοτούν την τρομοκρατία.
Είναι αποδεδειγμένο πως η τρομοκρατία σε διεθνές επίπεδο έχει διάφορα κανάλια χρηματοδότησης, τα οποία σίγουρα δεν περιλαμβάνουν μόνο δωρεές και εράνους, όπως λέγεται συχνά από τα ΜΜΕ, κάνοντας αναφορές σε Ιδρύματα στο εξωτερικό, φερόμενα ως ΜΚΟ.
Στην Ελλάδα σήμερα φαίνεται πως έχει δημιουργηθεί ένα εκρηκτικό μείγμα, το οποίο περιμένει απλά τη στιγμή της ανάφλεξης. Οι παράμετροι που έχουν οδηγήσει στη δημιουργία του συνοψίζονται στις παρακάτω:
1. Πιθανοί ύποπτοι από τρομοκρατικές οργανώσεις, προερχόμενοι από την Ανατολή και τη Β. Αφρική, οι οποίοι μπαίνουν χωρίς κανέναν έλεγχο, ζητώντας μάλιστα άσυλο από την Ελλάδα και αποκτώντας έτσι μέσω της χώρας μας πρόσβαση στην Ε.Ε. Η Ένωση αντιδρά τελευταία, ζητώντας ειδικά από την Ελλάδα εντατικό έλεγχο, καθώς και επιβολή ελέγχου διαβατηρίων παρακάμπτοντας τη συνθήκη Σένγκεν – με ορθό προφανώς κριτήριο, καθώς η ροή με τους παράνομους μετανάστες θέτει θέμα ασφαλείας για τις χώρες της Ένωσης.
2. Μεγάλης κλίμακας είσοδος από εγκληματικές οργανώσεις που λειτουργούσαν μέχρι πρόσφατα στα Βαλκάνια, οι οποίες βρήκαν πρόσφορο έδαφος σε μια Ελλάδα με αναχρονιστικές νομοθεσίες, ελλιπή προετοιμασία και εξοπλισμό για καταπολέμηση εγκλήματος, και γενικά μια ανέτοιμη κοινωνία για εγκληματικότητα με αυτά τα ποιοτικά στοιχεία. «Σαν να παίρνεις χρήματα από δίσκο εκκλησίας που έχει αφεθεί χωρίς επιτήρηση», ανέφερε χαρακτηριστικά άνθρωπος της Europol που μετείχε σε συνέδριο της FRONTEX το 2012, στην Αθήνα.
3. Τοπικές ομάδες με ακραίες πολιτικές πεποιθήσεις, κατευθυνόμενες και μη, που μπορούν να δημιουργήσουν τον τοπικό συνδετικό κρίκο για τους παραπάνω, αφού θα τους μυήσουν σε καταστάσεις και πράξεις εντός Ελλάδος. Την ίδια στιγμή και εκείνοι θα επωφεληθούν σε μεθόδους δράσεων, αλλά και σε οικονομικά μέσα από εγκληματικές πράξεις και συνεργασίες. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί δίκες που έχουν αποδείξει την ύπαρξη διαύλου των δύο εγκληματικών κύκλων.
4. Το κυριότερο: Η πολύ δύσκολη κοινωνική και οικονομική κατάσταση, σε συνδυασμό με κυβερνήσεις με ανοργάνωτες πολιτικές, σε μια χώρα όπου η κάθε τρύπα ασφαλείας είναι σημείο απόλυτης εκμετάλλευσης από τα ακραία στοιχεία σε έγκλημα και τρομοκρατία. Ειδικά μιλώντας, για τη νέα γενιά που έχει συσσωρεύσει πολλή αρνητική ενέργεια, με μηδενική ελπίδα για το μέλλον, αλλά και με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, η προσέλκυση από διάφορους «κατηχητές» καθίσταται αρκετά εύκολη.
Ένα παράδειγμα για το πώς γίνεται η εκμετάλλευση των «προβλημάτων» που έχει μια κοινωνία, ειδικά στην Ανατολή, αναφέρει μια έκθεση στο Γαλλικό AFP: κάθε τρομοκράτης στη Μ. Ανατολή δέχεται μηνιαίο μισθό 150 δολάρια(!) από κανάλια σε χώρες όπως η Αλγερία, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία(!). Δεν θα ήταν παράξενο αν γινόταν και εδώ το ίδιο, με άλλους τρόπους, από διάφορους κύκλους εντός και εκτός χώρας, προς μια «έτοιμη δεξαμενή» υποψηφίων για κατήχηση. Μπορεί αρκετοί ειδικοί παγκοσμίως να μη συνδέουν απαραίτητα την τρομοκρατία με το εισόδημα των δραστών, όμως αυτό δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει ως μέσο προσέλκυσης, και μάλιστα σε σημαντική κλίμακα.
Πού θα μπορούσαν να τους στρατολογήσουν, όμως, και πού θα μπορούσε πραγματικά να γίνει μια έρευνα αναφορικά με τρομοκράτες διεθνούς δράσης; Πέρα από στέκια διαφόρων ειδών και σημεία αναφοράς όπως είναι οι θρησκευτικοί χώροι, επιπλέον σημεία ελέγχου (όσο κι αν αυτό σοκάρει) θα μπορούσαν να είναι οι σχολές, τα πανεπιστήμια και γενικά όπου το άσυλο/άβατο προστατεύει έμμεσα την ύπαρξη διάφορων άσχετων στοιχείων με τον χώρο.
Σημειωτέον ότι έχουν ανακαλυφθεί ουκ ολίγες φορές οπλοστάσια και εντός Ιδρυμάτων, όπως και πολλοί εξωσχολικοί, αλλά και παράνομοι αλλοδαποί, οι οποίοι έχουν περάσει τις πύλες τους. Το συγκεντρωμένο διαθέσιμο δυναμικό σε μια Σχολή, όπου υπάρχει μια νέα γενιά αρνητικά προσκείμενη σε όσα γίνονται και χωρίς καμία προφανή δίοδο εκτόνωσης, δίνει αυξημένες πιθανότητες και ευκαιρίες σε στρατολόγους ακραίων αντιλήψεων και πράξεων. Ειδικότερα, μάλιστα, όταν γίνεται καταφύγιο διάφορων «μικροπωλητών», που ουδείς γνωρίζει για ποιον εργάζονται και πού πάνε τα χρήματα που κερδίζουν.
H σύνδεση των σημερινών καταστάσεων στην Ελλάδα και οι διάφορες ομάδες τρομοκρατίας φυσικά δεν περιορίζονται αποκλειστικά στον ισλαμικό παράγοντα. Υπάρχουν και άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις που έχουν δώσει το στίγμα τους στη χώρα: δημοσιεύματα ιταλικών μέσων ενημέρωσης είχαν συνδέσει τους Πυρήνες με τοπική ιταλική οργάνωση, ενεργοποιώ-ντας την Europol που έδειξε και τα πρώτα σημάδια ανησυχίας για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα σχετικά με το θέμα της τρομοκρατίας, αλλά και κατά πόσον αυτό θα είναι πλέον ένα αυξητικό φαινόμενο στη χώρα.
Η Ελλάδα, πέρα από μια περιοχή που θεωρείται κόμβος εισόδου τρομοκρατών, από πολλές Υπηρεσίες έχει στιγματιστεί και ως μια έδρα χρηματοδότησης μέσω Κύπρου και Τουρκίας, από όπου θεωρείται ότι περνούν τα όποια χρήματα προς οργανώσεις ή άτομα μέσα στην Ένωση, ή και πιο πέρα. Μην ξεχνάμε πως, πέρα από εγκληματικές οργανώσεις και κάποιες δήθεν νόμιμες ΜΚΟ που συμμετέχουν σε χρηματοδοτήσεις των παραπάνω, υπάρχει και μια διακίνηση μαύρου χρήματος μέσα από την Ελλάδα από παράνομα ευρισκόμενους μετανάστες. Ένα κανάλι που κανείς δεν ελέγχει πλέον, αφού αφορά στη μαύρη εργασία και πηγές εισοδήματος που δεν είναι εντοπίσιμες.
Το κυριότερο σημείο εστίασης στην Ελλάδα αναφορικά με ξένα παρατηρητήρια είναι κάτι που θα έπρεπε να προβληματίσει πολύ. Όλες οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα έχουν αποτύχει να εφαρμόσουν ένα ουσιαστικό σχέδιο ασφαλείας. Έτσι η χώρα φαντάζει «αφύλαχτο αμπέλι».
Το ότι δεν έχει υπάρξει ακόμα κάποιο χτύπημα από μέλη διεθνούς τρομοκρατίας φυσικά δεν οφείλεται ούτε στο ότι μας «αγαπούν», ούτε στη μετριοπαθή πολιτική μας στο θέμα επεμβάσεων στρατιωτικής φύσης στις χώρες τους. Ο λόγος που δεν θέλουν να δημιουργήσουν προβλήματα είναι επειδή η Ελλάδα αποτελεί πύλη εισόδου για τη Δύση. Η όποια πράξη εδώ αυτόματα θα αποτελέσει και σκανδάλη για φραγή μονοπατιών και εισόδων – κάτι που δεν θέλουν, ακόμη τουλάχιστον, οι περισσότεροι εγκληματίες και τρομοκράτες. Ήδη, άλλωστε, η πρόθεση της Ε.Ε. να στείλει ξένα σώματα ασφαλείας μέσω της FRONTEX έχει ωθήσει τα κυκλώματα λαθρεμπορίας να μεταφέρουν ανθρώπους ακόμα και με τρικυμίες, για να προλάβουν τον ερχομό τους.
Εν κατακλείδι, και επειδή η υπόθεση «τρομοκρατία» έχει άμεση σχέση με την ανθρώπινη ζωή και ασφάλεια, καλό θα είναι κάποια θέματα και σχετικοί όροι (ειδικά εκείνοι που επιδέχονται και πολλαπλές επεξηγήσεις) είτε να παρουσιάζονται ολοκληρωμένα στα ΜΜΕ από ειδικούς για να μην προκαλείται άκριτα συναίσθημα φόβου, είτε να παραλείπονται και η είδηση να παραμένει στο ουσιαστικό κομμάτι δημοσιογραφικής αναφοράς (π.χ. σύλληψη των δραστών ή οδηγίες προς τους πολίτες για τον εντοπισμό τους).
Η επέκταση σε λεπτομέρειες και εξειδικευμένες αναλύσεις που δεν προσφέρουν κάτι στον μέσο πολίτη ευνοούν περισσότερο τον εγκληματία και τον τρομοκράτη, οι οποίοι θα επωφεληθούν χωρίς προσπάθεια από τον φόβο που θα προκληθεί και θα διατηρήσουν την ισχύ τους. Αντίθετα, η περιορισμένη αναφορά σε απόλυτα στοιχεία σχετικά με τα εκάστοτε γεγονότα περιορίζει αντίστοιχα και τη δυνατότητα επηρεασμού που θέλουν να ασκήσουν στο κοινό, ενώ παράλληλα δίνει πλεονέκτημα τις Αρχές, καθώς πολλές φορές τα στοιχεία που δίνονται στη δημοσιότητα περισσότερο διευκολύνουν τη διαφυγή των εγκληματιών/τρομοκρατών, παρά τη σύλληψή τους. ΗΝ
Πηγές
• http://en.wikipedia.org/wiki/Sandy_Hook_Elementary_School_ shooting
• http://en.wikipedia.org/wiki/2011_Norway_attacks
• https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/97 994/contest-summary.pdf
- CONTEST (counter terrorism policy)
• http://www.transnationalterrorism.eu/tekst/publications/WP3% 20Del%205.pdf (Concepts of Terrorism 2008)
• Terrorism Act 2008 - UK (http://www.legislation.gov.uk/ukpga/ 2008/28/contents)
• Blackstone's Counter-Terrorism Handbook, Oxford University Press, 2005
• The Absent Friend: EU Foreign Policy and Counter-Terrorism, Daniel Keohane, published online: 10 DEC 2007
- See more at: http://www.hellenicnexusmag.com/free-content/115-odigos-tromokratias#sthash.Jdu1I26f.dpuf
