Δια μέσω της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, μας δίδεται, ακόμα περισσότερο, η δυνατότητα της προσέγγισης στο Λόγο. Εμβαθύνοντας στο νόημα των αρχαίων ελληνικών λέξεων ανακαλύπτουμε και κατανοούμε τη βαθύτερη σημασία τους. Η διαδικασία αυτή, ωθεί σε μια διαλεκτική η οποία βαθμιαία μας αποσπά από τη σχετικότητα (γνώση- άγνοια, καλό-κακό). Το νόημά τους, μας οδηγεί στο να διαλογιζόμαστε ορθά, που είναι βασική προϋπόθεση τόσο της ορθής πράξης όσο και της αληθινής επικοινωνίας.
Όσο κι αν αυτός ο πολιτισμός κινήθηκε με την ανίερη χρήση των λέξεων κι αποσπάσθηκε από την ουσία, όσο κι αν ο άνθρωπος έχει εθιστεί στην επιφανειακή και λαθεμένη ερμηνεία τους, η ίδια η ψυχή, όταν κι εφόσον, ακούσει τον ορθό λόγο δέχεται τους κραδασμούς που προέρχονται από τη μνήμη. Σ’ αυτόν που κατέκτησε την αυτογνωσία του καθώς έχει επαφή με την θεία άλη και κινείται σύμφωνα μ’ αυτήν, του χαρίζεται η δυνατότητα να πείθει και να συγκινεί. Η γνώση της βαθύτερης σημασίας των λέξεων συντελεί στην παιδεία των ψυχών.
Η θεία άλη (αλήθεια) και το διαϊόν (δίκαιον) είναι ιδιότητες του Νοός καθώς μας αποκαλύπτει ο ίδιος ο Πλάτων στον Κρατύλο.
Το δίκαιον και η αλήθεια συνάδουν στο πεδίο της συνειδήσεως και της ψυχής. Είναι, λοιπόν, μια ευκαιρία να στοχαστεί ο άνθρωπος επί του πραγματικού προορισμού του, καθώς ο Λόγος γίνεται συντελεστής της εξελίξεως.
Εἰ δε βούλει, αὐτό ἡ «νόησις» του νέου ἐστίν ἓσις, το δε νέα εἶναι τα ὂντα σημαίνει γιγνόμενα ἀεί εἶναι· τούτου οὗν ἐφίεσθαι την ψυχήν μηνύει το ὂνομα ὁ θέμενος την «νεόεσιν» Οὐ γάρ «νόησις» τό ἀρχαῖον ἐκαλεῖτο, ἀλλ’ ἀντί τοῦ ἧτα εἶ ἔδει λέγειν δύο, «νοέεσιν».
Κρατύλος 411c,411e
ἄν δε ἀκόμα θέλης κι αὐτό το ὄνομα, ἡ «νόησις» σημαίνει ὁρμήν (ἓσιν) προς το νέον, ὃταν δε λέγωμεν ὃτι τα ὄντα εἶναι νέα, σημαίνει ὅτι διαρκώς ἀνανεώνονται. Ὅτι λοιπόν ἡ ψυχή ἐπιθυμεῖ αὐτό, το νέον δηλαδή, δηλώνει αὐτός πού καθώρισεν αὐτό τό ὄνομα, τήν «νόησιν» . Διότι παλαιότερα δεν ὠνομάζετο νόησις, ἀλλ’ ἀντί τοῦ «η» ἔπρεπε να προφέρωνται δύο «ε», δηλαδή «νοέεσιν».
H κίνηση της διαρκούς ανανέωσης χαρακτηρίζει τα όντα που είναι νέα. Η μετοχή στο γίγνεσθαι προϋποθέτει την ελευθερία της παραχώρησης του ανθρώπου στην αλήθεια και στο δίκαιο.
Η ψυχή διαρκώς αναζητά να γνωρίσει και το μακρύ ταξίδι της προς τη γνώση, δεν είναι άλλο, από μια μακραίωνη πορεία επιστροφής στην Αλήθη. Ουσιαστικά, σύμφωνα με τη θεωρία της αναμνήσεως του Πλάτωνα δεν γνωρίζει κάτι, το οποίο δεν γνώριζε, γνωρίζει αυτό που ήδη γνώριζε αλλά έχει ξεχάσει. Η γνώση της αλήθειας την οδηγεί στην ελευθερία :«καί γνώσεσθε τήν ἀλήθειαν και ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς» (Ιωανν. 8,32)Ο νους ως ζώσα πραγματικότητα υπερέχει του φθαρτού σώματος και προσφέρει στην ψυχή τις προϋποθέσεις να προσεγγίσει το νέο, τούτο σημαίνει, βέβαια, την ίδια την εξέλιξη, η οποία οδηγεί σε ανώτερη συνειδητότητα.
Η κίνηση προς το δίκαιον και την αλήθεια γίνεται ως κίνηση ελευθερίας που οδηγεί στη γνώση του εαυτού και μέσω αυτής στη γνώση του άλλου, τελικά στο πνεύμα της Ενότητας. Ο απώτερος σκοπός της διδασκαλίας του Θεού Λόγου είναι η ελευθερία του ανθρώπου ώστε ο ίδιος να έρθει στην επίγνωση της Ενότητας. Η ψυχή δεν θα μπορέσει να οδηγηθεί στην Ενότητα χωρίς τη συνείδηση της Αγάπης.
«ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, ἀγαπήσεις τον πλησίον σου και μισήσεις τον ἐχθρόν σου. Ἐγώ δε λέγω ὑμῖν, ἀγαπᾶτε τους ἐχθρούς ὑμῶν, εὐλογεῖτε τους καταρωμένους ὑμᾶς, καλῶς ποιεῖτε τοῖς μισοῦσιν ὑμᾶς και προσεύχεσθε ὑπέρ τῶν ἐπηρεαζόντων ὑμᾶς και διωκόντων ὑμᾶς,…»
Ματθ. 5,43
Η νεότητα, όπως την αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος που βρίσκεται υποκείμενος στη γραμμική αντίληψη του χρόνου, έχει ημερομηνία λήξεως.
Το «νέον» συνιστά μια πρόκληση συνεχή για τη ψυχή που επιθυμεί τη γνώση η οποία δεν είναι στατική. Εφόσον, οι αισθήσεις απατώνται, γεγονός που επιβεβαιώνει και η σύγχρονη επιστήμη, στη γνώση μας εισάγει ο νους. Την αλήθεια δεν την αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις. Ήδη γνωρίζουμε ότι η βιολογική μας ύπαρξη ως ένα βαθμό αναπτύσσεται κι όταν φθάσει σ’ ένα όριο, αρχίζει η φθορά. Είναι, λοιπόν, η νεότητα υπό την γραμμική αντίληψη του χρόνου περιορισμένη σε πολύ μικρά χρονικά περιθώρια. Η προσέγγιση του νοός στις δύο έννοιες που αφορούν το δίκαιον και την αλήθεια προϋποθέτει την εγρήγορση που αφορά το νοητικό πεδίο. Υπερέχει ο νους του χώρου και του χρόνου και βρίσκεται σε μια διαρκή πορεία διεύρυνσης των ορίων του. Ουσιαστικά, ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται διαμέσου του νοός τη σχέση του με το σύμπαν. Όταν υπερβεί των αισθήσεών του, δια μέσω της ψυχής αισθάνεται το ευφρόσυνο συναίσθημα ότι είναι μέρος του όλου. Η μόνη περίπτωση κατά την οποία στην παρούσα φάση μπορεί να εξαρθεί στο άχρονο προσφέρεται μέσα από τη συνειδητή βίωση του παρόντος.
Η αθωότητα είναι το πρόσφορο έδαφος στο οποίο διατηρείται η ανάμνηση της θείας υποστάσεως.
«ἄφετε τά παιδία ἔρχεσθαι προς με και μη κωλύετε αὐτά· τῶν γαρ τοιύτων ἐστίν ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. ἀμήν λέγω ὑμῖν, ὅς ἐάν μη δέξηται την βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὡς παιδίον, οὐ μη εἰσέλθῃ εἰς αὐτήν».
κατ. Λουκ. 18,16
Η αίσθηση ότι η ζωή είναι αδιάλειπτη παρέχεται μέσα από την ψυχή και τη συνείδηση, όταν και εφόσον έχει μια προσέγγιση ορθή προς την έννοια του δικαίου και της αλήθειας.
Ο άνθρωπος αποσυνδέεται από την αδιάλειπτη ροή της ζωής με τη γραμμική αντίληψη του χρόνου.
Από την περιχαράκωση των αισθήσεων και από την γραμμική αντίληψη του χρόνου παγιδεύεται με συνέπεια να αδυνατεί να προσεγγίσει το δίκαιον και από την αλήθεια. Το δίκαιον και η αλήθεια δεν αφορούν τον αποκλεισμένο μέσα στην περιχαράκωση της ατομικότητας και των αισθήσεων, άνθρωπο, εκεί η αντίληψή του περιορίζεται. Αφορούν τη σχέση με το όλον. Εφόσον, παραμένει στην οδό της αθωότητας, της ηθικής αγνότητας τότε μπορεί να γίνει δέκτης του νοός και μέτοχος στο δίκαιον και την αλήθεια.
Υποκείμενος ο άνθρωπος στην κοσμοθεωρία του υλισμού υπερτόνισε το ένστικτο της αυτοσυντηρήσεως και τούτο έγινε εις βάρος της αυτογνωσίας του. Ας επιστρέψουμε και πάλι στις λέξεις που ανοίγουν την προοπτική να στοχαστούμε. Βρίσκουμε την εφαρμογή των εννοιών αυτών με απόλυτο τρόπο στο λόγο του Θεού, ο οποίος προτείνει την απόσπαση από τις ανάγκες, από τις συμβάσεις και απ’ αυτήν καθ’ αυτήν την εξάρτηση του ανθρώπου με το σώμα του ώστε να αντιληφθεί πως είναι μέρος του όλου και κινείται με τη ζωογόνο ενέργεια, η οποία του παρέχεται διαμέσου του νοός.
Στην ανανεωτική ιδιότητα του νοός αναφέρεται και ο Απ. Παύλος:
«..καί μή συσχηματίζεσθε τῷ αἰῶνι τούτῳ ἀλλά μεταμορφοῦσθε τῇ ἀνακαινώσει τοῦ νοός ὑμῶν, εἰς τό δοκιμάζειν ὑμᾶς τί το θέλημα τοῦ Θεοῦ, το ἀγαθόν και εὐάρεστον και τέλειον.
προς. Ρωμαίους 12, 2
Αλκμήνη Κογγίδου
Ποιήτρια-δοκιμιογράφος
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ ο ΘΕΣΣΑΛΟΣ το 2013
