Η Ευρώπη μεταλάσσεται σε ένα τέρας
που για να επιβιώσει τρώει τις σάρκες του...
Ανάλυση: South Front Foreign Policy Diary
Απόδοση: "Ας Μιλήσουμε Επιτέλους!"
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση μια απειλητική κρίση είναι ήδη σε εξέλιξη. "Η Ευρώπη κινδυνεύει να χάσει την ιστορική της βάση και το όραμα κινδυνεύει να χαθεί", προειδοποίησε ο πρωθυπουργός της Γαλλίας Μανουέλ Βαλς σε ομιλία του στο φετινό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας. "Δεν αποκλείεται να δούμε το οικοδόμημα να καταρρέει μέσα σε λίγους μήνες", πρόσθεσε ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε "και αυτό θα ισοδυναμούσε με τραγωδία".
Κάποιοι ευρωπαϊστές εμπειρογνώμονες εκτιμούν ότι ο καταλύτης αυτών των φόβων είναι το δημοψήφισμα στη Βρετανία και το Γιβραλτάρ πριν από το τέλος του 2017, το οποίο θα κρίνει την παραμονή ή έξοδο της χώρας από την ΕΕ. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η Βρετανία δεν είναι το μόνο πρόβλημα στην Ευρώπη. Η μεταναστευτική κρίση δεν δείχνει σημάδια ύφεσης, ενώ οι “ιδιότυπες” τακτικές συνεργασίας της ΕΕ με την Τουρκία, με στόχο την ανακοπή της ροής των αιτούντων άσυλο και την ανακατανομή των μεταναστών σε όλη την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουν σαφώς αποτύχει. Η κρίση αυτή δεν παύει να τροφοδοτείται από την πολιτική αστάθεια και την δύσκολη οικονομική κατάσταση στη νότια και ανατολική Ευρώπη.
Μια σειρά επιθέσεων σε στυλ Κολωνίας έχει εξαπλωθεί σε όλη την ήπειρο από τις πρώτες ημέρες του νέου έτους. Οι επιθέσεις αυτές καταδεικνύουν σαφώς την αδυναμία της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας να λύσει ακόμη και τα τοπικά προβλήματα που προκύπτουν από την ανεξέλεγκτη ροή μετανάστευσης προς την ΕΕ.
Τον Ιανουάριο, αρκετά μέλη της Ένωσης έφθασαν στο σημείο να απειλήσουν την Ελλάδα με έξοδο από τη Συμφωνία του Σένγκεν, η οποία κατάργησε τους ελέγχους στα σύνορα μεταξύ των συμβαλλομένων χωρών, παρά τα ποσά που έχει ήδη δαπανήσει η ΕΕ για αυτή τη χώρα. Σύμφωνα με χώρες όπως η Αυστρία, η Ελλάδα δεν περιπολεί τα σύνορά της όπως όφειλε να κάνει και θα πρέπει να υποστεί τις ανάλογες κυρώσεις. Στις 27 Ιανουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε έκθεση, σύμφωνα με την οποία η Ελλάδα "παραμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της" και "υπάρχουν σοβαρές ανεπάρκειες στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα". Οι Βρυξέλλες έδωσαν στην Αθήνα διωρία τριών μηνών προκειμένου να βελτιώσει τον τρόπο που διεξάγει τους συνοριακούς ελέγχους. Εάν δεν υπάρξει βελτίωση, κινδυνεύει να αποβληθεί από την ζώνη Σένγκεν.
Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό για τη Μετανάστευση (ΔΟΙ), ο συνολικός αριθμός των αιτούντων άσυλο που εισέρχονται στην Ελλάδα με σκοπό να μεταβούν σε πιο ευημερούσες χώρες της Ευρώπης ξεπέρασε τους 62.000 τον Ιανουάριο του 2016. Είναι πολλαπλάσιος του αριθμού που καταγράφηκε τον Ιανουάριο του 2015. Παρ' όλα αυτά, η αποβολή της Ελλάδας από τη ζώνη Σένγκεν δεν θα συμβάλει σε μια αισθητή μείωση της εισροή μεταναστών προς την Ευρώπη, αφού η Ελλάδα δεν έχει κοινά χερσαία σύνορα με άλλες χώρες μέλη της ζώνης Σένγκεν.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, η ΕΕ δεν είναι σε θέση να ελέγχει τους μετανάστες που ήδη εισήλθαν στην επικράτειά της. Μάλιστα, αν αποβληθεί η Ελλάδα από τη ζώνη Σένγκεν, η έξοδος αυτή είναι πιθανό να πυροδοτήσει ένα κύμα ευρωσκεπτικισμού και απέχθειας εναντίον της ΕΕ στο σύνολο της Ευρώπης, και ιδιαίτερα στην Ουγγαρία, την Αυστρία, την Τσεχία, τη Ρουμανία και τη Σλοβακία, τις χώρες δηλαδή οι οποίες ήδη εφαρμόζουν μια πολιτική μερικής αποστασιοποίησης από τις αποφάσεις της ΕΕ, με αφορμή την τρέχουσα κρίση.
Τελικά, το πιθανότερο είναι ότι η Ευρώπη δεν θα είναι σε θέση να βρει μια ενιαία, ολοκληρωμένη λύση στην τρέχουσα μεταναστευτική κρίση. Αντίθετα, στην προσπάθειά της να διατηρήσει την ενότητα του μπλοκ, η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία θα συνεχίσει να εφαρμόζει αποφάσεις, τις οποίες θα καλούνται να εφαρμόζουν τα κράτη μέλη, ενώ τα κράτη μέλη θα προσπαθούν να επιλύουν τα ανακύπτοντα προβλήματα μέσω μονομερών μέτρων. Τα μέλη της ΕΕ πιθανότατα θα χρησιμοποιήσουν την αποτυχία της Ελλάδας να ελέγξει τα σύνορά της, προκειμένου να δικαιολογήσουν τα αυστηρότερα μέτρα ελέγχου των δικών τους συνόρων, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η εξέλιξη αυτή θα ήταν ένας ακόμη τρόπος για να αυξηθούν ντε φάκτο οι αποχωρήσεις από τη Συμφωνία του Σένγκεν.
Η συνεχιζόμενη κρίση θα οξυνθεί επικίνδυνα, εάν δεν επιτευχθεί μια διπλωματική επίλυση της συριακής κρίσης. Επιπλέον, υπάρχει η σοβαρή απειλή περαιτέρω “τροφοδότησης” της μεταναστευτικής κρίσης μέσω μιας νέας ΝΑΤΟϊκής επέμβασης στη Λιβύη. Οι εξελίξεις αυτές θα επηρεάσουν βαθιά την ΕΕ, αφήνοντας ανεξίτηλες “ουλές” στο σώμα της. Τότε θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο το ότι θα αλλάξει το πολιτικό μοντέλο της Ευρώπης.
Σε περίπτωση που το γραφειοκρατικό μοντέλο διακυβέρνησής της δεν αλλάξει, η ΕΕ θα εξακολουθήσει να υφίσταται τις συνέπειες του ελλείμματος διαχείρισης και της αναποτελεσματικότητας που την χαρακτηρίζουν. Η ανικανότητά της να διαχειρίζεται εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις θα εξωθεί ολοένα και περισσότερα κράτη μέλη να εφαρμόζουν ντε φάκτο ανεξάρτητες αποφάσεις, γεγονός που πιθανόν να οδηγήσει στο τέλος της ΕΕ ως ενιαίας πλατφόρμας ευρωπαϊκής πολιτικής.
Το μονοπάτι των μεταρρυθμίσεων, εν μέσω της συνεχιζόμενης παγκόσμιας κρίσης, κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει στην σταδιακή αποχώρηση κρατών μελών της ΕΕ, έως ότου η οργάνωση γίνει αρκετά μικρή και συνεκτική, ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις σύγχρονες προκλήσεις. Παράλληλα, το ευρωπαϊκό βιοτικό επίπεδο θα μειωθεί αφού η αναδιαμορφωμένη ΕΕ δεν θα είναι σε θέση να αντέξει τις συνέπειες αυτών των προκλήσεων.
Από την άλλη πλευρά, η συνεχιζόμενη πολυεπίπεδη κρίση θέτει το θέμα της ανάγκης νέων ανεξάρτητων πολιτικών σχεδιασμών, οι οποίοι δεν θα κατευθύνονται ούτε από την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία, ούτε από τις αγγλοσαξονικές δυνάμεις του Βορειοατλαντικού Συμφώνου. Οι νέες αυτές οντότητες-φορείς θα πρέπει να εδράζονται στις έννοιες της πολυπολικότητας και της επιδίωξης αλλαγών σε όλο το πολιτικό τοπίο της ευρωπαϊκής ηπείρου, εάν οι Ευρωπαίοι θέλουν να επιβιώσουν στις νέες, βάναυσες συνθήκες που βιώνουν οι σημερινές κοινωνίες.
